گیاهان دارویی استان هرمزگان (قسمت اول)

اغلب ما سفر را کسب تجربه‌ای جدید می‌دانیم. تجاربی که بی‌شک در آینده از آن استفاده خواهیم کرد.  با این وجود، بیماری و درد در هر شرایطی ممکن است به سراغ انسان بیاید که گاهی در شرایط سفر و کوهنوردی دسترسی به کادر پزشکی و درمان برایمان امکان‌پذیر نیست. در چنین شرایطی، گیاهان دارویی کمک موثری خواهند بود. اکثر این گیاهان در یکی از اندام‌های خود ماده‌ای دارند که به بهبود و تسکین دردهای ما کمک می‌کند.

بنه

 نام علمی: Pistacia atlantica

ویژگی‌های ظاهری: درختی به ارتفاع ۷ تا ۹ متر با میوه‌ای ریز و کروی شکل به رنگ سبز تیره که مغز آن شبیه پسته اما بسیار کوچک‌تر است. نوع نارس میوه را بدون نیاز به پوست گرفتن استفاده می‌کنند، اما به محض رسیدن پوست آن سخت شده و برای استفاده از مغز آن باید شکسته شود. این درخت در پاییز به رنگ نارنجی خوش رنگی درمی‌آید. گل درخت بنه قرمز رنگ است.

بنه مقوی طحال و کبد و مسکنی عالی برای کمر درد، درد پشت و قلنج است. این گیاه با مقادیر بسیاری ویتامین A، B وD، دارویی عالی برای تقویت اعصاب است. بنه برای بهبود ترک لب نیز می‌تواند به شما کمک کند. سقز درخت بنه مقوی معده و محرک اشتها است وبه هضم غدا کمک می‌کند. مخلوط این سقز با روغن زیتون برطرف کننده ورم، خارش و ترک پوست است. 

خارشتر

نام علمی: Alhagi maurorum

ویژگی‌های ظاهری: بوته‌ای نیمه چوبی که ارتفاع آن به ۵۰ تا ۱۵۰ سانتی متر می‌رسد. ساقه‌ی این گیاه سبز رنگ و دارای خار‌های تیز نوک زرد به طول ۱ تا۶ سانتی متر است. برگ‌ها بیضی شکل و گل‌ها به رنگ ارغوانی یا جگری هستند.

مالیدن روغن برگ‌های خارشتر برای درمان روماتیسم و ماده‌ی موجود در ریشه‌ی خارشتر برای تقویت سیستم دفاعی بدن موثر است. درمان بی‌خوابی و صرع ناشی از ضعف اعصاب با دمنوش این گیاه امکان پذیر است. بیرون راندن اسیداوریک از بدن، دفع کننده انگل روده، درمان برونشیت و عفونت ریه، درمان تپش قلب بیش از حد و درمان بواسیر از دیگر خواص گیاه خارشتر است. متاسفانه این باور عامیانه که عرق خارشتر برای دفع سنگ کلیه مفید است ریشه‌ی علمی ندارد.

هشدار: منع مصرف در دوران بارداری

صبر زرد (آلوئه ورا)

نام علمی: Aloe vera

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی بدون ساقه با برگ‌هایی دراز و نیزه‌ای با لبه‌های دندانه‌دار به ارتفاع ۶۰ تا ۱۰۰ سانتی‌متر و گل‌های زرد رنگ است.

صبر زرد روده‌ها را تمیز می‌کند و ضد یبوست است. معالجه‌ی آسم، صرع، اسهال خونی و گرفتگی کبد از خواص این گیاه پر طرفدار است. صبرزرد قند خون را کنترل می‌کند، بنابراین افراد دیابتی می‌توانند از آن برای بهبود بیماری خود استفاده کنند. رفع ریزش مو، التیام زخم‌ها، تصفیه خون و رفع خارش بر اثر گزیدگی حشرات از دیگر خواص گیاه صبر زرد است. اگر برگ‌های این گیاه را بشکنید، از ژل خارج شده از برگ‌ها می‌توانید به عنوان بهترین مرطوب‌کننده استفاده کنید. از کاربرد بی‌نظیر این گیاه در استفاده از محصولات آرایشی نمی‌توان غافل شد.

خرزهره

نام علمی: Nerium oleander

ویژگی‌های ظاهری: خرزهره درختچه‌ای همیشه سبز است و بطور معمول به عنوان گل زینتی در اکثر پار‌ک‌ها و بلوار‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه سمی گل‌هایی به رنگ سفید و قرمز دارد.

خرزهره که بومی مناطق مدیترانه‌ای است، در تمام طول سال سبز است و رشدی سریع دارد. خرزهره‌ی بومی سیستان و بلوچستان به خرزهره معطر معروف و تمام قسمت‌های آن از برگ، ساقه و ریشه گرفته تا گل، دانه و شیره‌ سمی است. خوردن یک برگ یا ۸  تا ۱۰ دانه از این گیاه منجر به مرگ می‌شود و مسمومیت با این گیاه در دام‌ها و انسان‌ها بسیار رایج است. بدیهی است که خواص درمانی این گیاه طبق این گفته‌ها صرفا با استعمال خارجی امکان پذیر است. این گیاه درمان موثری برای کچلی و اگزما است.

هشدار: استفاده از این گیاه بسیار خطرناک است. گیاهان دیگر نیز با خواص درمانی مشابه وجود دارد که بدون شک اولویت استفاده با آن‌ها خواهد بود.

کرچک

نام علمی: Ricinus Communis 

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی سبز رنگ که گل‌های نر آن به رنگ زرد و گل‌های ماده قرمز رنگ است.دانه‌ی این گیاه قهوه‌ای رنگ و به شکل لوبیا با پوسته‌ای براق است که درون آن مغزی کرم یا سفید رنگ حاوی روغن فراون قرار دارد. از آنجایی که این دانه حاوی مقادیری ریسین (یک پروتئین سمی) است، بشدت خطرناک بوده و جز کشنده‌ترین سموم طبیعی دنیا است. روغن کرچک بدست آمده از مغز دانه گیاه کرچک بخش مورد استفاده آن در طب سنتی است.

گیاه کرچک بومی آفریقا، هند و جنوب شرق مدیترانه است. روغن این گیاه یک ملین طبیعی و بهترین مسهل برای دوران بارداری است. در عصاره الکلی پوسته کرچک خواص ضدحساسیتی (آنتی هیستامینی) و ضد التهابی وجود دارد.

توجه: عصاره‌های بدست آمده سمی نیست.

هشدار: منع مصرف برای بیماران مبتلا به التهاب روده

پیچک صحرایی

نام علمی: Convolvulus arvensis

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی به رنگ سبز تیره با رگ‌برگ‌هایی مشخص است که در سال اول قادر به تولید گل نیست. گل‌های پیچک شیپوری و به رنگ سفید و صورتی یافت می‌شوند. به دلیل داشتن پوسته‌ی غیر قابل نفوذ، این گیاه قادر است عمر خود را در شرایط غیر آزمایشگاهی به  ۲۰ سال برساند.

پیچک صحرایی مسهل و صفرابر است و برای التیام زخم‌ها و درمان بیماری زردی کاربردی موثر دارد.

ارس

نام علمی: Juniperus

ویژگی‌های ظاهری: ارس، ورس یا سرو کوهی گیاهی‌ تک پایه و درختی با شاخه‌های خوابیده و گسترده، تنه‌ای قطور، و ریشه‌هایی بسیار بلند است.

در صنعت آرایشی و بهداشتی و عطر سازی  از این گیاه استفاده فراوان می‌شود. جوشانده میوه‌ی این درخت برای درمان دردهای روماتیسم، نقرس و کمر درد مفید است. ساقه‌های کوچک این گیاه دارای مقادیری روغن سابینوز است که در درمان برخی بیماری‌های زنانه بسیار کمک کننده خواهد بود. در گونه‌ی J.virginiana از این گیاه ماده‌ی بسیار موثر پودوفیلوتوکسین (Podophyllotoxine) وجود دارد که یکی از مهم‌ترین نیازهای دارویی علم پزشکی در درمان تومرها و بافت‌های سرطانی است.

چوبک

نام علمی: Acanthe phyllum bracteatum

ویژگی‌های ظاهری: درختچه‌ای کوچک با برگ‌های کشیده و گل‌هایی به رنگ صورتی است.

گیاه چوبک عطسه آور، قاعده آور و موثر در درمان یرقان، درد‌های کبدی، آنژین، سیاتیک، نقرس، اسید اوریک، سوزاک و سنگ مثانه است. برای لاغری از دمنوش چوبک نیم ساعت قبل از غذا استفاده می‌شود. در آرام کردن سرفه، تسکین خارش بدن، شستشوی زخم‌ها و درمان طاسی نیز می‌توان از چوبک بهره گرفت.

هشدار: به دلیل داشتن ماده‌ی ساپونین استفاده زیاد از این گیاه توصیه نمی‌شود. زنان باردار از خوردن و حتی استنشاق گیاه چوبک خوداری کنند.

سپستان

نام علمی: Cordia myxa

ویژگی‌های ظاهری: گیاهی درختی پوشیده از کرک و پرز خشن، برگ‌های بیضی شکل و میوه ای به اندازه یک آلوی کوچک است.

درون میوه‌ی درخت سپستان شیره‌ای لزج و بی‌مزه است که برای درمان سرفه، رفع گرفتگی صدا و ملین سینه بکار می‌رود. سپستان کاهنده فشار خون، تب‌بر، مقطع اسهال و مسکن قولنج روده است. برای بهبود امراض کلیوی، ریوی و طحال از این گیاه می‌توان استفاده کرد. از برگ پودر شده سپستان برای برای تسکین سردرد و التیام زخم و جراحت به صورت موضعی بهره می‌گیرند.

تهیه شده در کجارو