روستای سنو؛ روستایی با پر آب ترین چشمه گناباد
روستای سنو از روستاهای زیبا و خاص شهر گناباد و استان خراسان است. برای آشنایی با این روستا با کجارو همراه باشید.
سنو یکی از روستاهای شهرستان گناباد در استان خراسان رضوی ایران است. این روستا در ۲۲ کیلومتری غرب گناباد در حاشیه رشته‌کوه‌های میان گناباد و فردوس در منطقه‌ای به نام براکوه واقع شده است و دارای آب‌وهوایی معتدل است.
سنو به‌علت واقع شدن در دامنه کوه سیاه و وجود چندین چشمه کوچک و بزرگ، تبدیل به منطقه‌ای بسیار زیبا و خاطره‌انگیز شده است که به‌علت شناخت کم مردم، افراد تمایل کمتری به استفاده از مواهب طبیعی این منطقه نشان داده‌اند. چشمه سنو و کیسو از نقاط دیدنی و تفریحی سنو هستند. عمده آب زراعی و شرب روستا از دو چشمه تنگل و کیسو تامین می‌شود که چشمه تنگل نقش مهم‌تری را ایفا می‌کند. مهم‌ترین چشمه گناباد، در روستای سنو قرار دارد و از چشمه‌های معروف به شمار می‌رود.
پیشینه تاریخی
آثار و بناهای تاریخی به‌جامانده از قدیم و همچنین حکایت‌های تاریخی پیرامون این روستا قدمت آن را به بیش از ۱۵۰۰ سال قبل می‌رساند. آنچه در طول تاریخ این روستا را متمایز از سایر نقاط تاریخی کشور کرده است آب فراوان و چشمه معروف آن است. حکایت‌های تاریخی پیرامون آب سنو دلیل بر شهرت و اهمیت آن در گذشته تا به امروز بوده است، به‌طوری که وقتی طاهر آب‌شناس از این منطقه عبور می‌کرد، به همراهان گفته است زودتر از اینجا برویم و او در جواب علت آن گفته است که اگر گناباد خراب شود یا به‌وسیله باد خواهد بود یا با طغیان آب چشمه سنو.
مقاله مرتبط:
معروفیت این چشمه به حدی بوده است که پادشاهانی چون نادرشاه و طغرل و بسیاری از کارشناسان داخلی و خارجی را مجذوب خود کرده است و در مسیر آب این چشمه ۷ آسیاب و یک قلعه وجود دارد که در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است .
وجه تسمیه
«سنو» یک کلمه فارسی است که تلفظ آن به کسر سین و ضم نون است. در اصل کلمه عربی بوده (صنو یا ثنو) که به فارسی برگشته است. عده‌ای معتقدند که سه برادر به این منطقه وارد شده و به خاطر آب زیاد سکنی گزیده‌اند و آب به هدر رفته‌ای را که تا نزدیکی گناباد می‌رفته، کم‌کم به کنترل درآورده و مصرف کرده‌اند و این سه نفر چون هنگام ورود به این محل سه عدد نان همراه داشته‌اند این محل را سنو گفته‌اند.
آثار تاریخی
در روستای سنو تاکنون ۲۰ اثر تاریخی شناسایی شده است که تنها هفت آسیاب آبی سرآسیاب سنو در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
مهم‌ترین آثار تاریخی موجود در روستا منازل تاریخی آن شامل منزل محمدحسن قهرمانی، منزل قهرمانی، ایوان منزل میرزا احمدحسینی، برج تاریخی حصارده، قلعه سرآسیاب، آب‌انبارها و حمام قدیمی روستا است. مساجد این روستا نیز دارای قدمت زیاد و معماری منحصربه‌فردی بوده که طی سال‌های گذشته تخریب شده است.
مراکز تفرجگاهی و جاذبه‌های گردشگری
قرارگیری روستا در پای کوه‌های رشته‌کوه کمرزرد باعث شده است که محیطی طبیعی بکر و دست‌نخورده بسیار زیبایی به وجود آید، به‌طوری که در جنوب غرب روستا منطقه خوش آب‌وهوایی به نام کیس آب وجود دارد که علاوه بر اهالی روستای سنو و روستاهای هم‌جوار، از شهر گناباد نیز جهت گذران اوقات فراغت به این منطقه مراجعه می‌کنند.
از دیگر مناطق تفریحی و ییلاقی سنو که در دل خود چشمه‌های فراوانی دارد، می‌توان از روستای سرآسیاب، دره نخو، تنگل سنو، سبقی و... نام برد.
بعضی از کارشناسان معتقدند، آب چشمه سنو از یک دریاچه و غار درون کوه‌های زرد سرچشمه می‌گیرد. غار سنو چیزی شبیه به غار علی‌صدر همدان و شاید عظیم‌تر از آن باشد که تاکنون مورد کاوش قرار نگرفته است. مساحت این سفره آب زیرزمینی ۱۲ میلیون متر مربع است.
کار صنایع دستی در روستای سنو بیشتر توسط زنان انجام می‌گیرد که کمک خوبی به اقتصاد خانوار می‌کند. صنایع دستی در روستای سنو شامل قالی‌بافی، پارچه‌بافی، پلاس بافی، دوخت لباس‌های سنتی و... بوده است که امروزه تقریبا به فراموشی سپرده شده است.
آداب‌ورسوم
مردم روستای سنو نیز از قدیم رسوم مختلفی در نوروز، مراسم عروسی، محرم و... داشته‌اند که البته امروزه بخش زیادی از آن به فراموشی سپرده شده است، اما آنچه در این بین متمایز است، آیین‌های مرتبط با چشمه سنو است که به‌دلیل قداست ویژه‌ای که آب نزد ایرانیان و مسلمانان دارد، هنوز در بین مردم وجود دارد. هم‌اکنون هر ساله در اردیبهشت‌ماه مراسم بلغورپزان در محل چشمه سنو برگزار می‌شود.
در این مراسم آیینی همه مردم روستا در محل چشمه سنو که آرامگاه یکی از بزرگان روستا است، با ذبح گوسفند و پختن بلغور و توزیع بین اهالی مراسم دعا و نیایش به خاطر این نعمت بزرگ برگزار می‌کنند. یکی دیگر از آیین‌ها مراسم روشن نمودن چراغ عصا است. در این مراسم افرادی که نذرونیازی دارند در محل عبور آب چشمه، جمع می‌شوند و به تعداد نذرهایی که دارند پنبه روشن می‌کنند و محصولات خود مانند بادام، کشمش و... را به‌عنوان مشکل‌گشا در بین مردم پخش می‌کنند. بازی‌های محلی نیز اهمیت خاصی در بین مردم دارند و از مهم‌ترین این بازی‌ها می‌توان به گال‌بازی، کبدی، کلاه حصوبک، قلعه بازی و... نام برد.
نان غدیری
یکی از سنت‌های خوبی که در روستای سنو از قدیم‌الایام وجود دارد، نان غدیری است. این نان‌ها از طرف مالکان زمین‌های وقفی که مخصوص روز عید غدیر در نظر گرفته شده است، بین مردم روستا توزیع می‌شود. واقفان این زمین‌ها که از نسل‌های گذشته ما بوده‌اند با ژرفای عمیق فکری که داشته‌اند و با توجه به این نکته که ثواب کار خیر برای شادی مردم اهمیت ویژه‌ای دارد دست به این کار ابتکاری زده‌اند و در زمان‌هایی که هیچ وسیله ارتباطی نبوده و یک نان به قیمت یک جان بوده است، مردم را از این روز فرخنده آگاه می‌کرده و لبخندی بر لبان آن‌ها می‌نشانده‌اند. آیا چنین کاری در نسل جدید انجام می‌شود؟ آیا اهمیت عید غدیر و سایر اعیاد مذهبی برای نسل جدید تعریف شده است؟ آیا می‌دانید که زمانی که یک زمین در سنو وقف می‌شده است بهای آن زمین با زمین‌های مهم تجاری شهرهای بزرگ برابری می‌کرد؟
مراسم عزاداری و سوگواری
هنگامی که فردی دار فانی را وداع می‌گوید و به سرای باقی می‌شتابد مراسم خاصی از جمله غسل، کفن، و مراسم تعزیه و سوگواری برایش ترتیب داده می‌شود که با بسیاری از مراسم مرسوم در خراسان و ایران شباهت دارد. پس از پایان مراسم تدفین تشییع‌کنندگان به محل مسکونی میت می‌آیند و صاحبان عزا را تسلیت می‌گویند و پس از مرگ برای میت چندین مجلس سوگواری در مسجد شهر یا آبادی ترتیب می‌دهند و خویشان و دوستان میت به مجلس سوگواری آمده با خواندن سوره فاتحه‌الکتاب برای روح مرده طلب مغفرت می‌کنند و به بازماندگان وی سرسلامتی می‌دهند.
دیدگاه