روزشمار: ۲۹ آبان؛ الحاق ايران به پیمان «سنتو» یا «پيمان بغداد»

سازمان پیمان مرکزی یا سنتو در دوران جنگ سرد و با هدف مبارزه با شوروی و نفوذ مارکسیسم تشکیل شد. «جورج کنان» سفیر آمریکا در سال ۱۹۴۷ در مقاله‌ای به دولت آمریکا پیشنهاد کرد برای مقابله با خطر توسعه‌طلبی شوروی، سیاست سد نفوذ را به دور شوروی به مرحله اجرا گذارد تا با گذشت زمان، نظام شوروی فروپاشد. پیمان‌های ناتو، سیتو و سنتو بر اساس این راهکار بوجود آمدند. پس از فروپاشی بلوک شرق این سازمان فلسفه وجودی خود را از دست داد.

در ۴ فوریه سال ۱۹۵۵ میلادی، عراق و ترکیه این پیمان را بستند و اعلام کردند که کشورهای عضو «جامعه عرب» و «دیگر کشورهای علاقه‌مند به صلح و امنیت خاورمیانه» که آن دو دولت آن‌ها را به رسمیت شناخته باشند، می‌توانند به این پیمان بپیوندند.

كنفرانس كشورهای عضو پيمان بغداد با شركت نخست‌‏وزيران ايران، تركيه، عراق، پاكستان و انگلستان و با حضور وزير امور خارجه آمريكا در بغداد به رياست «نوری سعيد»، نخست‌‏وزير عراق برگزار شد.

چند روز قبل از اين كه «حسين علا» نخست وزير ايران برای شركت در نخستين اجلاس پيمان بغداد عازم عراق شود، مورد سوء قصد یکی از اعضای سازمان فدائيان اسلام با نام «مظفر ذوالقدر» قرار گرفته و از ناحيه سر مجروح شده بود. اما به رغم اين سوء قصد، علا مسافرت خود را انجام داد و در كنفرانس بغداد شركت کرد. اين سوء قصد، نارضايتی افكار عمومی ايران را از شركت در اين دسته‌بندی نظامی به نفع غرب، نشان می‌داد.

سرانجام در سال ۱۹۵۵، ایران و بریتانیا و پاکستان به این پیمان پیوستند.

انگلستان و آمریکا پیمان بغداد را در «حلقه مالی» دفاع از خاورمیانه در برابر شوروی می‌دانستند. در مقابل و شوروی آن را ابزاری در دست تجاوزگرانی می‌دانست که «علاقه‌ای به صلح و امنیت بین‌المللی ندارند». در مه و ژوئن ۱۹۵۷ نمایندگان آمریکا به عضویت کمیته‌های اقتصادی و نظامی پیمان درآمدند، اما آمریکا خود به پیمان نپیوست. عراق پس از انقلاب جولای سال ۱۹۵۸، در مارس ۱۹۵۹ از پیمان خارج شد و این پیمان در آگوست سال ۱۹۵۹ «سازمان پیمان مرکزی» (سنتو) نامیده شد و مرکز آن را از بغداد به آنکارا بردند.

در آن سال‌ها آمریکا از نفوذ شوروی در خاورمیانه نگران بود و نگرانی از جمال عبدالناصر، انگلستان را به فکر پیشگیری از نفوذ و گسترش نهضت مصر انداخته بود.

پیمان بغداد متعاقب کودتای «عبدالکریم قاسم» در عراق در ۲۳ تیر ۱۳۳۷، ضربه اساسی دید. قاسم که یک نظامی چپگرا بود به این پیمان روی خوش نشان نداد، در نتیجه مرکزیت پیمان به آنکارا انتقال یافت و بعدها با خروج بغداد از آن به پیمان سنتو شهرت یافت.

تفاوت پیمان بغداد با پیمان سعدآباد که در ۱۳۱۶ شمسی میان ایران، ترکیه و افغانستان به امضا رسید در این بود که در آن پیمان این سه کشور متعهد شده بودند به خاک یکدیگر تعرض نکنند ولی در پیمان بغداد، همکاری‌های متقابل نظامی پیش‌بینی شده بود.

پاکستان در سال ۱۳۵۰ چون سنتو از این کشور در برابر حملات هند، دفاع نکرد از آن جدا شد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در سال ۱۹۷۹ و سه سال بعد از خروج پاکستان، ایران نیز از این پیمان خارج شد و سنتو منحل شد.

در همین روز:

• درگذشت «حسن پيرنيا» معروف به «مشيرالدوله» نخست‌وزير قاجار (۱۳۱۴ شمسی)
• درگذشت «فرانتس شوبرت» آهنگساز مشهور اتريشی (۱۸۲۸ میلادی)
• افغانستان عضو سازمان ملل شد. (۱۹۴۶ میلادی)
• روز ملی «موناكو»