قبرستان پیربکران؛ آرامگاه استرخاتون
قبرستان پیر بکران، در نزدیکی شهر اصفهان، یکی از قبرستان های قدیمی ایران است. این قبرستان در واقع مقدس‌ترین عبادتگاه یهودیان به شمار می‌رود. برای آشنایی بیشتر با این قبرستان، در ادامه با کجارو همراه باشید.
پیر بکران شهر کوچکی در مرکز ایران در سی کیلومتری غرب اصفهان است. نام این شهر از نام آرامگاهی به نام «پیر بکران» گرفته شده که گور محمد بن بکران، از پارسایان نامور این ناحیه است. این آرامگاه که در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی اصفهان قرار دارد میان سال‌های ۷۰۳ تا ۷۱۲ هجری ساخته شده است. این شهر در گذشته بالان نام داشته است. فردی به نام محمد بن بکران بقعه‌ای می‌سازد که پیر نام دارد و آن را در کتاب‌ها پیرِ بکران می‌نامند. به‌علت وجود این بقعه در بالان این شهر را پیر بکران نامیدند.
مقاله مرتبط:
مقدس‌ترین عبادتگاه یهودیان در این شهر قرار دارد. استراخاتون یا سارا خاتون یا ستاره خاتون یا سارا بت آشتر بنایی مذهبی متعلق به قوم یهود است. نام مقبره استراخاتون و طبق مستندات تاریخی به مقبره سوسن دخت یا دخت یزدگرد نیز معروف است طبق شواهد تاریخی گویا به هزار و چهارصد و اندی سال قبل باز می‌گردد. سنگ قبر یافته شده از این بنا که به زبان عبری نوشته شده است، صراحتاً تاریخ ۱۲۰۰ سال قبل را نمایش می‌دهد.
پرفسور هرتسفلد، باستان‌شناس سرشناس آلمانی، در یادداشت‌های خود در کتابی به نام تاریخ باستان‌شناسی ایران می‌گوید: «در منطقه فلاورجان اصفهان اثری از ملکه سوسن همسر یزدگرد سوم یافتم که به اسم پیر بکران خوانده می‌شود».
سارا (سَرَح) بت آشر (یعنی سارا دختر آشر) نوه حضرت یعقوب است. کسی که برای نخستین بار خبر زنده بودن حضرت یوسف را به یعقوب می‌دهد و یعقوب نیز به پاس این خبر خوش او را به داشتن عمر جاودان دعا می‌کند. سارا در محلی که اکنون به سارا خاتون معروف است، غیب می‌شود و عمر جاودانه پیدا می‌کند.
بنا بر داستانی، سارا بت آشر روزی گوسفندان پدرش را در مراتع جودا می‌چراند که یکی از بره‌ها به درون غاری رفت. سارا به‌دنبال او وارد غار شد. به نظرش غار بسیار طولانی آمد، ولی او تا انتها به‌دنبال آن بره رفت و وارد غار دیگری شد که با اصفهان امروزی فاصله چندانی ندارد.
گفته می‌شود یک بار هم سارا به‌صورت آهو ظاهر شده تا یهودیان را از آزار و اذیت شاه عباس دوم صفوی نجات دهد. روزی که شاه عباس در میدان اصلی اصفهان مسابقه چوگان تماشا می‌کرد، ناگهان آهوی زیبایی دید و برای گرفتن آن شتافت. آهو فرار کرد و شاه عباس تا لنجان دنبال او رفت و به چله خانه رسید. به‌محض ورود به محوطه، درب سنگی پشت سر او بسته و زندانی شد. آهو به سارا بت آشر تبدیل شد و به شاه عباس گفت: اگر از یهودیان ایران حمایت نکند و هزار کیلومتر از لنجان را به آن‌ها ندهد، در همان جا خواهد مرد. شاه عباس شرط سارا را قبول کرد و آزاد شد.
نام سارا سه بار در عهد عتیق ذکر شده است. اولین بار در پیدایش ۴۶:۱۷ در زمان اینکه نام خانواده یعقوب ذکر می‌شود، نام او ذکر شده است. این داستان عیناً در کرونیکلز نیز تکرار شده است. بار سوم نام او در اعداد ۲۶:۴۶ ذکر می‌شود. در این هنگام نام او در بین اسراییلی‌هایی است که از مصر خارج می‌شوند.
یهودیان از دیر هنگام از آغاز ماه عبری الول (Eloul) به این محل می‌رفتند و تا چهل روز (یعنی تا ۱۰ ماه عبری تیشری، روز یوم کیپور) در آنجا می‌مانند و دعای توبه می‌خوانند. (در زبان عبری به دعاهای مربوط به توبه، سلیحوت [Selihoot] گفته می‌شود.) روی در سنگی ورودی چله خانه این محل اشعار داوود نبی که در ستایش پروردگار به زبان عبری سروده شده است، دیده می‌شود. به هنگام سال نو یهودیان و کلیمیان ایرانی از سراسر ایران به این محل می‌آیند و در اتاق‌های این محل اُتراق می‌کنند.
در کف این محل سفره‌ای چیده شده از سنگ تراش خورده به‌صورت مجسمه خوراکی‌ها قرار داشته که در سالیان اخیر به سرقت رفته است. در گذشته علمای یهودی دور این سفره می‌نشستند و به خواندن تورات مشغول بوده‌اند. در کف گوشه‌ای از این محل تخته سنگی است که جای پای اسبی دیده می‌شود و اعتقاد بر این است که حضرت الیاس پیامبر از این محل به آسمان عروج کرده است.
نمادهای یهودیان مثل شمعدان و ستاره داوود همه جای این مکان دیده می‌شود. این محل دارای یک کنیسه و قبرهای زیادی است که نزدیک به ۲۰۰۰ سال قدمت دارند. در بین مردم این منطقه این محل به استراخاتون معروف است.
دیدگاه