سوغات کرمان چیست؟

استان کرمان یکی از پهناورترین استان‌‌های کشور است و از استان‌های مهم تاریخی کشور است که بیش از ۶۵۰ اثر ملی ثبت شده و ۳ اثر ثبت شده در میراث جهانی یونسکو دارد.

 علاوه بر ویژگی‌های طبیعی، صنعتی و تاریخی، استان کرمان از نظر گردشگری نیز جزو برترین استان‌‌های کشور است که درکنار جاذبه‌های فراوان گردشگری از سوغات بسیار متنوعی برخوردار است. در ادامه شما را با مشهورترین سوغاتی‌های کرمان، آشنا می‌کنیم.

فرآورده‌های غذایی

کلمپه

این شیرینی سنتی، در واقع نوعی کلوچه است که از سوغات ایران به شمار می‌رود و پخت آن در برخی از مناطق استان مانند شهرستان بم رواج دارد. تفاوت اصلی این کلوچه در موادی است که درون آن قرار می‌دهند.مخلوطی از خرما و گردوی چرخ شده، لایه‌ی میانی این کلوچه را تشکیل می‌دهند که با هل، گلاب یا دارچین معطر شده است. در تزیین کلمپه از پودر پسته یا کنجد استفاده می‌کنند و نوع مخصوصی دارد که در آن زعفران و روغن حیوانی به کار می‌رود.

کماچ سهن

 در تهیه‌ی خمیر این شیرینی سنتی از جوانه‌ی گندم استفاده می‌شود، ویژگی دیگر کماچ، ادویه‌ی مخصوص آن است که علاوه بر ادویه مشهوری مانند دارچین و زیره، برخی از گیاهان دارویی نیز در آن وجود دارند. این ادویه هم به خمیر کماچ و هم به مواد میانی آن اضافه می‌شود. این شیرینی پرکالری را با اینکه هیچ افزودنی نگه‌دارنده‌ای ندارد، می‌توان مدت طولانی بیرون از یخچال نگه‌داری کرد و به همین دلیل، طرفداران زیادی دارد.

قطاب

این شیرینی سنتی و مشهور از اصیل‌ترین شیرینی‌های ایرانی است و پخت آن قدمت زیادی دارد. لایه‌ی خارجی این شیرینی، نانی است که در خمیر آن از شیر یا ماست استفاده می‌شود و به روش سرخ کردن، پخته می‌شود. برای تهیه‌ی محتوای داخل قطاب، مغز پسته یا مغز گردو را به‌همراه شکر آسیاب می‌کنند و برای تزیین آن از پودر قند استفاده می‌کنند.

قاووت

تولید این فراورده‌ی غذایی، که به‌شکل پودر است و در لهجه‌ی کرمانی به آن «قووتو» می‌گویند قدمت زیادی دارد. طبق رسوم کهن که هنوز هم در برخی مناطق رواج دارد، علاوه بر اینکه قاووت را به زنی که زایمان کرده می‌دهند، از مهمانانش نیز با آن پذیرایی می‌کنند. این پودر خوراکی به‌عنوان داروی گیاهی و تقویت‌کننده‌ی طبیعی، به کشورهای دیگر صادر می‌شود. برای تهیه‌ی قاووت، انواع مغزها، ادویه‌ی مختلف، گیاهان دارویی، بذر گیاهان، گندم، جو، کنجد، نخودچی، شکر و قهوه را پس از مخلوط کردن، آسیاب می‌کنند. قاووت انواع مختلف و طعم‌های گوناگونی دارد که تفاوتشان در همین مواد تشکیل‌دهنده است. قاووت را یا به‌شکل پودر مصرف می‌کنند یا در شیر و آب جوش حل می‌کنند و به‌جای چای می‌نوشند.

فالوده

این دسر یخی ایرانی، که به آن پالوده نیز می‌گویند، با قرار دادن رشته‌های باریک نشاسته در محلول آب و شکر تهیه می‌شود. در نوع کرمانی فالوده، از گلاب و عرقیات گیاهی مانند عرق نعنا، عرق بیدمشک یا عرق نسترن به‌عنوان چاشنی و از تخم شربتی یا تخم خرفه برای تزیین استفاده می‌کنند. فالوده‌ی کرمانی، طرفداران زیادی دارد و در اغلب بستنی فروشی‌ها به روش سنتی در کاسه‌های چینی مرسوم، عرضه می‌شود.

محصولات کشاورزی

زیره

میوه‌ی گیاهی بوته‌ای و کوتاه قد از خانواده‌ی چتریان است که خواص دارویی دارد و به‌عنوان ادویه در آشپزی استفاده می‌شود. زیره دو نوع سبز و سیاه دارد که نوع سیاه آن به زیره‌ی ایرانی شهرت دارد و بیشترین حجم تولید آن مربوط‌به استان کرمان است. کشاورزان کرمانی از اواسط اردیبهشت تا اوایل تیرماه، زیره‌ی سیاه مزروعی را برداشت می‌کنند. بهترین و مرغوب‌ترین زیره‌ی سیاه، نوع کوهی آن است که در مناطق کوهستانی شهرستان بافت استان کرمان به‌صورت خودرو رشد می‌کند و عشایر کوچ‌رو کار برداشت آن را که بسیار دشوار است، بر عهده دارند.

پسته

پسته یکی از مهم‌ترین محصولات کشاورزی صادراتی کشور است که بیش از ۷۰ درصد آن در استان کرمان تولید می‌شود. پسته در مناطق مختلف استان، کشت می‌شود اما شهرستان رفسنجان به‌عنوان بزرگ‌ترین منطقه‌ی پسته‌کاری در جهان، مرکز اصلی تولید پسته در استان است و بالاترین حجم تولید را به خود اختصاص داده است. کیفیت بالا و تنوع محصول، دو ویژگی اصلی پسته‌ی رفسنجان هستند که باعث ورود تولیدان این منطقه به بازار جهانی شده‌اند.

گردو

ایران چهارمین کشور تولیدکننده‌ی گردو در جهان است. گردو در شهرستان‌های مختلف استان کرمان تولید می‌شود و پس از پسته، دومین محصول کشاورزی صادراتی استان است. گردوی تولیدشده در باغ‌های شهرستان بافت با توجه‌به ارتفاع بالای باغ‌ها، از مرغوب‌ترین انواع گردوی کشور است. شهرستان بافت، به‌لحاظ سطح زیر کشت گردو، رتبه‌ی اول را در کشور دارد و از جهت میزان تولید، پس از شهرستان تویسرکان استان همدان، دومین تولیدکننده‌ی گردوی کشور است.

خرما

با توجه‌به ویژگی‌‌های اقلیمی، مناطق شرقی و جنوبی استان از قطب‌های تولید خرما در کشور هستند و یک‌ سوم خرمای کشور را تولید می‌کنند. خرما مهم‌ترین محصول کشاورزی این مناطق است و تولید آن مهم‌ترین شغل جمعیت روستایی این مناطق به شمار می‌رود. خرمای مضافتی استان کرمان که بیشتر در شهرستان‌های بم و فهرج کشت می‌شود، از انواع مرغوب خرمای ایران است و جایگاه ویژه‌ای در صادرات خرمای کشور دارد.

مرکبات

استان کرمان، سومین استان تولیدکننده‌ی مرکبات در کشور است که علاوه بر تأمین بخش زیادی از نیاز داخلی، نقش عمده‌ای در صادرات مرکبات کشور دارد. مناطق جنوبی و برخی از مناطق شرقی استان به‌ویژه شهرستان‌های بم و شهداد، مهم‌ترین مناطق تولید مرکبات در استان کرمان هستند که به‌دلیل شرایط خاص آب‌و‌هوایی، دوره‌ی برداشت در آن‌ها طولانی است و از اوایل آبان تا انتهای سال ادامه دارد. مرغوبیت و طعم ویژه‌ی مرکبات جنوب استان، در مقایسه با مرکبات تولید شده در سایر مناطق کشور، باعث شده تا صادرات این محصولات به‌راحتی انجام شود و مشتریان خارجی محصولات را پیش‌خرید کنند. انواع پرتقال، نارنگی، لیمو و گریپ‌فروت در استان کرمان کشت می‌شود.

صنایع دستی

پته‌دوزی

نوعی رودوزی ایرانی است که در بین زنان و دختران استان کرمان مرسوم است و از قدیمی‌ترین سوزن‌دوزی‌‌های سنتی در ایران به شمار می‌رود. در پته‌دوزی، پارچه‌ی زمینه‌ی کار، پارچه‌ای ضخیم و پشمی است که عریض نامیده می‌شود و نخ دوخت، نخ‌های رنگی و پشمی با ضخامت مختلف هستند که به آن‌ها ریس گفته‌ می‌شود. طرح‌های به کار رفته در پته‌دوزی، نقوش کهن ایرانی و نقوش ذهنی هنرمندان هستند و از ویژگی آن‌ها این است که بیشتر سطح عریض را می‌پوشانند.

پته‌های کرمان، سابقه‌ای درخشان دارند و سیاحان خارجی که در دوران صفویه به ایران سفر کرده‌اند در سفرنامه‌هایشان، پته‌ی کرمان را توصیف کرده‌اند. قدیمی‌ترین نمونه‌ی به جامانده از پته‌های تاریخی کرمان، پته‌ای است که به‌عنوان روکش روی قبر «شاه‌ نعمت‌الله ولی» در ماهان کرمان قرار دارد و عریضش کرم‌رنگ است. مسافران در سفر به این استان می‌توانند لباس‌ها و همچنین انواع بافته‌‌هایی را که به روش پته‌دوزی تزیین شده‌اند به‌عنوان سوغات خریداری کنند؛ روتختی، رومیزی، پرده، سجاده، بالش، کوسن و...

قالی

کرمان از مراکز مهم بافت فرش در کشور است که قدمت قالی‌بافی در آن به قبل از دوران صفویه بر می‌گردد. قطعه‌ای از یک تخته‌ فرش بافته شده در کرمان، در موزه‌ی آستان قدس رضوی نگه‌داری می‌شود که قدمت بافت آن را بیش از ۵۰۰ سال دانسته‌اند. دوران صفویه، دوران شکوفایی قالی کرمان بوده به‌نحوی که بسیاری از سیاحان خارجی از آن یاد کرده‌اند. امروزه نیز قالی‌های کرمان زینت‌بخش موزه‌های معتبر جهان هستند. شهرت قالی کرمان به طرح‌ها و رنگ‌های آن مربوط است. از ویژگی‌های طرح‌‌های قالی کرمان، نقوش بسیار ریز و پرکار بودن طرح است. قالی کرمان یکی از متنوع‌ترین و شادترین فرش‌ های ایرانی از نظر رنگ است که در انواع نفیس آن تا سی رنگ به کار رفته است. این رنگ‌ها اکثرا گیاهی هستند و به‌دلیل طبیعی بودن دوام بالایی دارند.

قاليچه‌های افشار

روستاهای بلورد، اسطور، نجف آباد، محمودآباد، زيدآباد و پاريز از مهمترين توليدكنندگان بافته‌های افشار در استان کرمان هستند. آن دسته از عشاير ايل افشار كه هنوز زندگی كوچ نشينی دارند و در دشت‌های بين سيرجان و بافت زندگی می‌كنند، بخش ديگری (هرچند معدود) از توليدات عشايری استان كرمان را به خود اختصاص می‌دهند كه با نام قاليچه‌های افشار به بازار عرضه می‌شوند. 

گليم شيريکی پيچ

گلیم شیرکی پیچ سیرجان و روستای دارستان به‌عنوان دهکده‌ی جهانی گلیم در سازمان علمی، فرهنگی سازمان ملل، یونسکو ثبت جهانی شده است. سیرجان یکی از شهرستان‌های استان کرمان است. این نوع گلیم در نوع خود منحصربه‌فرد است. گلیم شیرکی پیچ در گذشته فقط به‌شکل گلیم بافته می‌شد اما امروزه به‌شکل ترکیبی از گلیم و قالی بافته می‌شود. در این نوع گلیم برخلاف انواع دیگر گلیم که در آن‌ها پود باعث شکل‌گیری محصول می‌شود، پود نقشی در بافت ندارد و فقط تارها را به یکدیگر متصل می‌کند و باعث استحکام درگیری نخ خامه با تارها می‌شود.

ظروف و اشیای تزیینی مسی

ساخت ظروف و اشیای تزیینی مسی در بسیاری از شهرهای ایران رواج دارد و به‌عنوان سوغات آن شهر، مورد توجه قرار دارد. در کرمان هم، هنرمندان صنایع دستی با دقت و ذوق فراوان، این محصولات مسی را عرضه می‌کنند که می‌توانید به‌عنوان یک سوغاتی ماندگار خریداری کنید. انواع ظرف مثلدیس و بقاب، دیگ و کفگیر، ظروف پذیرایی و وسایل تزیینی مثل گلدان و بشقاب‌های تزیینی در کرمان تولید می‌شود.

 خورجین بافی

خورجین بافی، بیشتر بین اهالی روستاها و عشایر رواج دارد و غالبا با طرح‌های هندسی بافته می‌شود. مواد اولیه‌ی آن از پشم‌های رنگی، نخ پنبه‌ای و گاه موی بز است که موارد مصرفی نظیر حمل‌ونقل پشت دوچرخه و موتور یا چهارپایان را دارد.

 آجیده دوزی

آجیده دوزی نام‌های دیگری مثل لایه‌دوزی و پنبه‌دوزی هم دارد. آجیده دوزی یکی از رودوزی های سنتی و باسابقه‌ی ایرانی است. در آجیده دوزی لایه‌ای از پنبه بین دو لایه پارچه قرار می‌گیرد و سپس با دوخت روی پارچه، نقوش و طرح‌های ظریف و برجسته ایجاد می‌شود.

گبر دوزی

زرتشتی‌دوزی یا گبردوزی یکی از صنایع دستی سنتی و زیبای ایران است که مرتبط با زرتشتیان ایران بوده و توسط زرتشتیان ابداع شده است. رنگ‌های مورد استفاده در گبردوزی، رنگ‌های روشن و زنده مانند سرخ، سفید و سبز است. نقوش مورد استفاده در این سوزن دوزی یا نقوش گیاهی از قبیل درخت زندگی یا سرو، سروخمیده، گل میخک یا نقوش حیوانی مثل طاووس، خروس، مرغ، هدهد و ماهی یا نقوش هندسی مانند مربع و دایره است.

عریض بافی

عریض پارچه‌ای دستبافت است که با دستگاه‌های بافندگی چوبی تولید می‌شد اما در سال‌های اخیر دستگاه‌های چوبی جای خود را به دستگاه‌های تک فاز برقی دادند و پس از آن نیز به‌تدریج بافته‌های کارخانه‌ای جانشین عریض‌های دستباف شده و هم‌اکنون پته‌های استان کرمان‌ را بیشتر این‌گونه پارچه‌های کارخانه‌ای تشکیل می‌دهد که کیفیت عریض‌های دست‌باف را ندارند و شکل ظاهری آنان هم تغییر کرده است.