رایزنان فرهنگی ایران، سفیران صنعت گردشگری کشور
یکی از شاخص‌ترین نهادهای فعال رسمی ایران در خارج از کشور، علاوه بر بدنه وزارت امورخارجه، رایزنان فرهنگی جمهوری اسلامی در سراسر جهان هستند که پس از انقلاب، کار معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و تاریخی ایران در خارج از مرزها به آنان واگذار شده است. به نظر می‌رسد صنعت گردشگری کشورمان به‌صورت گسترده‌ای، نیازمند استفاده از پتانسیل رایزنان فرهنگی ایران در کشورهای مقصد گردشگری است. در گفتار امروز، درباره لزوم تاسیس شورای هماهنگی گردشگری ایران که جهت‌دهی اثربخش فعالیت نهادهای موثر دولتی در صنعت گردشگری کشورمان را سبب خواهد شد، صحبت می‌کنیم و به بررسی نقش رایزنان فرهنگی در تشویق سفر به ایران می‌پردازیم. با کجارو همراه باشید.
صنعت گردشگری در ایران، برای توسعه ساختارهای اطلاع‌رسانی و تقویت فضاهای جذاب برای مقاصد گردشگری فراوان خود، نیازمند استفاده از ظرفیت‌های گوناگون مراکزی است که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم، با مقوله صنعت گردشگری در ارتباط هستند. علم گردشگری امروز دنیا، علمی میان‌رشته ای و متاثر از خروجی و نهاده‌های علوم و فنون متعددی است که برای بالندگی این عرصه، باید همه آن‌ها را در این بازی شریک کرد. در واقع، اقتصاد مشارکتی امروز دنیا، تعامل همه عرصه‌های تولید و حاکمیتی را برای رسیدن به آرمان‌های خود طلب می‌کند. یکی از بخش‌های موثری که به‌طور غیر مستقیم می‌تواند تاثیرگذاری ارزنده‌ای در توسعه فضای گردشگری ایران در سال‌های پیش روی به ارمغان آورد، قابلیت‌های رایزن فرهنگی ایران در خارج از کشور است.
(تصویر وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی ایران)
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (icro.ir) به‌عنوان یکی از بازوهای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (farhang.gov.ir) در اشاعه فرهنگ و هنر ایران زمین در خارج از کشور، فعالیت‌های گسترده‌ای را در کشورهای مختلف جهان در دستور کار دارد. اکنون ۶۰ رایزن فرهنگی در ۸۰ کشور، هرماه، برنامه‌های متنوع فرهنگی، هنری و اجتماعی را چه برای ایرانیان خارج از کشور و چه عاشقان فرهنگ و تمدن ایران، برگزار میکنند. این خلاقیت و نوآوری ایران در استقرار نهادی غیر از کنسول‌ها و سفارت‌خانه‌های دیپلماتیک، فرصتی برای معرفی بهتر و بیشتر‌فرهنگ ایران زمین به کشورهای مختلف جهان از طریق نهادی دولتی به شمار می‌رود. کمک دیپلماسی به توسعه گردشگری ایران نیز، یک ضرورت فراموش‌نشدنی است.
رایزنان فرهنگی و دفاتر گردشگری ایران
صحبت از همیاری رایزنان فرهنگی در توسعه گردشگری، در واقع تعریف دیپلماسی فرهنگی است که از طریق شخصیت‌های فرهنگی-سیاسی، قابل حصول است. مرداد سال گذشته بود که رئیس سازمان میراث فرهنگی (ichto.ir) کشورمان، از انعقاد تفاهم‌نامه با سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، برای استفاده از ظرفیت‌های گسترده رایزنان فرهنگی ایران در ۵ قاره جهان، در راستای تقویت صنعت گردشگری ایران خبر داد. البته سازمان میراث فرهنگی، تعامل با همه بخش‌های کشور مانند آموزش‌وپرورش را نیز برای توسعه بنیه گردشگری و میراث فرهنگی کشورمان، در دستور کار خود قرار داده است. اما به هر حال، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به‌دلیل بازوهای برون‌مرزی گسترده خود، می‌تواند در جذاب‌سازی فرصت‌های گردشگری کشورمان، نقش تاثیرگذاری داشته باشد. قرار است تا پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، ۴۰ دفتر گردشگری ایران در کشورهای هدف ایران در جذب گردشگر راه‌اندازی شود تا بازوان فعال و اجرایی این سازمان در عرصه بازاریابی و تبلیغات، برای این صنعت راهبردی باشند. البته فعلا در ۱۵ کشور، دفاتر گردشگری فعال در اختیار داریم که امیدواریم در سال جدید میلادی، این رقم افزایش قابل ملاحظه‌ای را تجربه کند.
(تصویر غرفه ایران در نمایشگاه اکسپو میلان ۲۰۱۵ که با ۶ میلیون دلار ساخته شد)
دفاتر مشترک گردشگری ارگان‌ها در خارج از کشور
اخیرا نیز خبر‌دار شدیم که کانون جهانگردی و اتومبیل‌رانی نیز با نمایندگان اطلاع‌رسانی گردشگری ایران در خارج از کشور در تعامل بوده تا تقویت بنیه گردشگری ایران توسط این دو ارگان فعال کشور در عرصه توریسم، حاصل شود. به هر حال، جای خالی دفاتر گردشگری مشترک ارگان‌های فعال ایران در عرصه گردشگری در ۵ قاره جهان احساس می‌شود و دولت در قالب بودجه ۹۵ و برنامه ششم توسعه ۵ ساله، به تقویت این عرصه نیز باید توجه جدی داشته باشد. راه‌اندازی دفاتر مشترک گردشگری نهادهای دولتی و نیمه‌دولتی در خارج از کشور، قطعا بازوی اطلاع‌رسانی گردشگری ایران در بیرون مرزها را تقویت خواهد کرد. این دفاتر، می‌توانند با همیاری رایزنان فرهنگی ایران در کشورهای مقصد، جذاب‌سازی مقاصد گردشگری هدف ایران را ارتقا دهند.
رایزنان فرهنگی ایران در پایتخت‌های مهم جهان حضور فعال دارند و این فرصتی ایدئال برای معرفی و تبلیغ جذابیت‌های گردشگری ایران به جامعه مخاطبان محسوب می‌شود. ظرفیت‌هایی که رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور دارند، هم از بعد سخت‌افزاری و هم نرم‌افزاری، بستری مناسب برای تعامل اثربخش با نهادهای فرهنگی، هنری و گردشگری در کشورهای شرقی و غربی به شمار می‌آید. رایزنان فرهنگی، معمولا ارتباطات وسیعی با مراکز و انجمن‌های دولتی و خصوصی عرصه فرهنگ و هنر کشور مقصد دارند و این تعامل، زمینه را برای ترغیب و تشویق چنین نهادهایی در راستای معرفی صنعت گردشگری ایران فراهم می‌کند.
(تصویر وب‌سایت رایزنی فرهنگی ایران در استکهلم)
در برخی از کشورهای جهان مانند سوئد، تعامل رایزنی فرهنگی ایران(iranculture.se) با نهادهای سوئدی فعال در عرصه ایران مانند دانشکده زبان‌های ایرانی دانشگاه اوپسالا (lingfil.uu.se) و برگزاری نشست‌های ایران‌شناسی و حتی تجلیل از ایران‌شناسان غربی به‌خصوص سوئدی‌ها در چند سال اخیر، تاثیر خوبی در شناساندن ظرفیت کشور در عرصه‌های گوناگون فرهنگی، هنری و حتی گردشگری داشته است. هدیه کتاب‌های نفیس (انگلیسی ) بزرگان فرهنگ و ادب و هنر ایران به کتابخانه‌های سوئد و برگزاری نمایشگاه‌های عکس و تمبر و پوستر جاذبه‌های فرهنگ و آداب ایرانیان که توسط این رایزنی و سایر رایزنی‌های ایران در دنیا صورت می‌گیرد، گامی غیر مستقیم در بازاریابی صنعت گردشگری رو به رشد ایران تصور می‌شود. این برنامه‌ها، باید توان افزایی مطلوبی را به ماموریت‌های تبلیغاتی و بازاریابی دولتی کشور در عرصه جذب گردشگر خارجی ارائه دهند. برنامه‌هایی که باید فرصت‌آفرین بوده و به‌طور مستقیم و به زبان کشورهای مقصد جذب گردشگر، شهروندان آنان را برای سفر به ایران ترغیب کنند.
اهمیت تبلیغات در توسعه دیپلماسی فرهنگی
برخی از فعالیت‌های رایزنان فرهنگی و حتی مسئولان دفاتر جذب گردشگری ایران در خارج از کشور، بدون تبلیغات رسمی و موثر، اهداف و آرمان‌های بزرگ را محقق نمی‌کند. در یک دهه اخیر، شاهد پخش آگهی‌های تبلیغاتی معرفی ظرفیت‌های گردشگری ایران در برخی از شبکه‌های تلویزیونی مشهور دنیا مانند یورونیوز و سی ان ان بودیم که گویا قرار است در دولت تدبیر و امید نیز تداوم یابد. حتی صحبت از قرق کردن CNN برای معرفی ظرفیت‌های گردشگری کشور است که گویا فعلا با کمبود بودجه مواجه هستیم. به هر حال، نقش تبلیغات در توسعه صنعت گردشگری کشوری مانند ایران، نباید مورد غفلت قرار بگیرد. انتشار خبر قرارگیری ایران در صدر 16 کشور توصیه‌شده بخش Travelerنشریه معتبر National Geographic برای سال ۲۰۱۶ میلادی، انتظار از بدنه تبلیغات و بازاریابی صنعت گردشگری ایران را دوچندان می‌کند تا دوران پسا تحریم، به محفلی برای جذب میلیون‌ها گردشگر به ایران تبدیل شود.
وقتی هندوستان و گرجستان و برخی از کشورهای کوچک دنیا، تیزرهای چند دقیقه‌ای جذاب را برای معرفی قابلیت‌های گردشگری خود در برترین شبکه‌های تلویزیونی و مجازی معروف دنیا منتشر میکنند، ما نیز نباید از این قافله عقب بمانیم. ظرفیت‌ها و توانمندی‌های ما کمتر از این کشورها نیست و بیش از ۱۰۰ مرکز گردشگری حال و آینده ایران در ۵ قاره جهان، می‌تواند برگ برنده ما در بازار رقابت‌های صنعت گردشگری هزاره سوم تلقی شود.
گردشگری حلال (Halal tourism)، گردشگری روستایی (Rural Tourism) و سلامت (Medical tourism) در ایران، سه مقوله مهم و جذابی هستند که رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور می‌توانند برای معرفی این حوزه‌ها به فعالان گردشگری کشورهای هدف در نظر داشته باشند. در این راستا، همیاری و کمک‌های مادی و معنوی نهادهایی چون وزارت بهداشت، وزارت صنایع و مراکز فعال در توسعه روستایی ایران برای ارتقای ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی و بازاریابی این عرصه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در واقع، همه بخش‌های دولتی و حکومتی، در عرصه گردشگری باید وارد میدان شده و سفیران گردشگری کشور را در انجام موفق ماموریت‌های خود یاری دهند.
گردشگری سلامت و رایزنی فرهنگی
وزارت بهداشت در خارج از کشور دفاتر عملیاتی ندارد و بالطبع بار گردشگری سلامت ایران به عهده این وزارتخانه است و نه سازمان‌های دیگر. اما سازمانی چون میراث فرهنگی و سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، نقش تعیین‌کننده‌ای در معرفی ظرفیت‌های گردشگری سلامت ایران به شهروندان کشورهای مقصد دارند و شناسایی و تقویت این پتانسیل عالی و تاثیرگذار بهتر است در دستور کار کمیته‌های برنامه‌ریزی و اطلاع‌رسانی این وزارت خانه قرار گیرد. هزینه و کیفیت درمان در ایران، در مقایسه با بسیاری از کشورهای شرقی و غربی، رقابتی است و این قضیه می‌تواند مورد نظر دفاتر گردشگری مشترک ایران در خارج از کشور باشد تا برای توسعه گردشگری سلامت ایران تلاش کنند. گردشگری سلامت در ایران، یک رفتار فرصت‌آفرین است که برای گسترش آن، باید از توانمندی‌های داخلی و خارجی ایران استفاده کرد.
همچنین در عرصه گردشگری حلال نیز، کمک رایزنان فرهنگی در برپایی نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های غذای سنتی و حلال ایرانیان به واسطه تجربه و شناخت آنان از باورها و علایق کشور مقصد نباید فراموش شود. ما می‌توانیم مدل کوچکی از نمایشگاه اکسپو میلان ۲۰۱۵ را که به کسب مقام دوم برای غرفه ایران در این رویداد بزرگ بین‌المللی منجر شد، همواره با همیاری رایزنان خود، در کشورهای مقصد برپا کنیم. دنیا، تشنه آشنا شدن با لباس اقوام ایرانی، غذاهای سنتی ایران، نوشیدنی‌های ایران و سوغات شهرهای کشورمان است که بخشی از آن‌ها، از طریق دفاتر گردشگری ایران و تلاش رایزنان فرهنگی، با هزینه کم و اثربخشی بالا، قابل انجام است. توزیع جالب ۱۴۴۰ قطعه کیک توسط مراکز فرهنگی ایران در سوئد یا برپایی نمایشگاه‌های مختلف تمبر و عکس ایران با کمک رایزنان فرهنگی، بخشی از فعالیت‌های گسترده ایران در معرفی ظرفیت‌های فرهنگی و هنری کشور در خارج است که باید تقویت شود.
لزوم تشکیل شورای هماهنگی گردشگری ایران
اکنون، بدنه گردشگری کشور، از نهادهای متعددی تشکیل شده که صرفا همه زیر نظر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور فعالیت نمی‌کنند. مانند کنند‌گان وزارت‌خانه‌ها در خارج از کشور، کنسول‌های فرهنگی سفارتخانه‌ها، رایزنان فرهنگی و حتی دفاتر صداوسیما در سراسر جهان. همه این‌ها، ظرفیت‌های اطلاع‌رسانی و عملیاتی برای توسعه گردشگری ایران و جذاب‌سازی موثر در این مسیر هستند که باید مورد تامل قرار بگیرند. اکثر این نهادهای دولتی و نیمه‌دولتی، به‌طور بالقوه و بالفعل، برای توسعه گردشگری کشور، اعلام آماده‌گی کرده‌اند و توانایی همیاری در این مسیر پرفرازونشیب را دارند. اما برای جهت‌دهی اثربخش این نهادهای فعال در عرصه گردشگری ایران، نیازمند مجموعه‌ای هستیم که بتواند برای بخش‌های موثر این عرصه، تعریف دقیق و ماموریتی متناسب تعریف و تفویض کند. شاید تشکیل شورای هماهنگی گردشگری ایران که زیر نظر رئیس سازمان میراث فرهنگی، جهت‌دهی فعالیت همه نهادها را در این حوزه مدیریت کند، ضروری تصور می‌شود. تسهیل هماهنگی با نهادهایی که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم با امر گردشگری ایران مرتبط هستند و تسریع امور اداری و برنامه‌ریزی میان‌بخشی با دید فراقوه‌ای، از کارکردهای متعالی این شورای راهبردی تلقی می‌شوند.
به هر حال، بازار رقابت در عرصه گردشگری جهان به‌دلایل سیاسی و منازعات بین‌المللی، تحت‌تاثیر رویدادهای تروریستی و خشونت‌طلبی گروه‌های افراطی در آسیا و اروپا قرار دارد و امنیت هوایی و زمینی ایران در این شرایط، برگ برنده کشورمان در این صنعت به شمار می‌آید. به نظر می‌رسد تبلیغ و تبیین هدفمند همین قابلیت که ما کشوری امن و زیبا هستیم، برای جذب شمار گسترده‌ای از گردشگران غربی و شرقی برای سفر به کشورمان از سوی رایزنان فرهنگی کفایت می کند. البته این ماموریت سخت و بزرگی است که از عهده این مجموعه‌ها در صورتی که مشارکت دیگر نهادهای وابسته به صنعت گردشگری را به‌دنبال داشته باشد، برمی‌آید.
شرایط ورود به ایران اکنون بسیار آسان تر از قبل است. صدور روادید فرودگاهی ۳۰ روزه برای شهروندان ده‌ها کشور شرقی و غربی و اقلیم ۴ فصل، بسترهای خوبی برای رونق گردشگری ایران در سال‌های آینده به وجود می‌آورد. این رونق، با توجه به نقش تعیین‌کننده رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور می‌تواند بیش از پیش گسترش یابد. سرویس خبری کجارو، آماده دریافت نظرات و پیشنهادها مسئولان و فعالان دولتی و خصوصی گردشگری در حوزه‌های مورد اشاره است تا نسبت به اطلاع‌رسانی نظرات و تحلیل‌های کارشناسان این عرصه در سایت، اقدام کند.
دنیای گردشگری ایران و جهان را هر روز با کجارو دنبال کنید.
منبع: تهیه شده در کجارو
دیدگاه