گردشگری در کارتون های نوستالژیک – از میتی کومان تا دور دنیا در ۸۰ روز (قسمت دوم)

آنچه مسلم است، کارتون‌سازی با موضوع گردش و جهانگردی، کار دشواری به نظر می‌رسد. از نظر سناریونویسی، طراحی شخصیت و ساخت آن در فضای کارتون‌سازی،‌ ساخت کارتون‌هایی که موضوع و ساختار ماجراجویانه و سفری دارند، کار دشوار، هزینه‌بر و پیچیده‌ای است. چراکه طراحان می‌بایست موقعیت‌های مختلف دریایی،‌زمینی و بعضا هوایی را در کارتون خلق کرده و شخصیت‌های کارتونی را در مناطقی غیرعادی در مکان‌های مختلف، به نمایش درآورند. از طرفی، انسجام،‌روایی و روایت داستان نیز باید در طول این سفر و مهاجرت و گردش، حفظ شود. مهم نیست که هاکلبری فین قصد دارد تا در رودخانه می‌سی سی پی آمریکا برای مبارزه با نژادپرستی، طی مسیر کند و ماجراهایی را خلق کند یا دکتر ویلی فاگ در کارتون دور دنیا در هشتاد روز ژول ورن، از قاره‌های مختلف عبور کند و ماجراهای حیرت‌انگیز و جالبی را برای کودکان و مخاطبان به تصویر بکشد. همه و همه در یک‌چیز مشترک هستند و آن،‌ سناریونویسی سخت و شخصیت‌پردازی‌های متنوع و سنگین که در کارتون‌هایی با مضمون سفر و گردش، شاهد آن هستیم. اما به‌هرحال،‌ کارتون‌هایی که با مضمون گردش و تفریح و سفر، از طریق جعبه سیاه به خانه‌های کودکان و نوجوانان در سراسر دنیا می‌روند، می‌توانند به موفقیت تولید و ساخت کارتون خود امیدوار باشند. چراکه این قشر سنی، از ماجراجویی‌ها، میزانس‌ها و داستان‌های مختلف در قالب یک کل، علاقه‌مند بوده و فرآیند ماجراهای به‌هم‌پیوسته را هر هفته مشتاقانه دنبال می‌کنند. موضوعی که کم‌تر در هر کارتونی مشاهده می‌شود. در کارتون‌های نوستالژیک دهه شصت که به‌زعم خیلی‌ها، برترین کارتون‌های تاریخ تلویزیون ایران در آن زمان پخش شد، کارتون‌های مهاجرتی و سفری،‌از استقبال فراوانی برخوردار شد.

مسافر کوچولو

مسافر کوچولو، یکی از کارتون‌های نوستالژیک دهه شصت بود که ماجرای جالبی را با تیتراژ جذابش، هر هفته به خانه میلیون‌ها کودک و نوجوان ایرانی روزگارهای نه‌چندان دور می‌آورد. روزگارهایی که با اوشین، بمباران، آژیر خطر و رویدادهای دیگر، همچنان در ذهن خیلی‌ها قرار دارد. مسافر کوچولو، سفر یک مهمان ناخوانده از کره دیگر به زمین است. معمولا سفر موجودات فضایی به کره خاکی خودمان را در کارتون‌های دیگری نیز مشاهده کردیم. چوبین، یکی از این کارتون‌ها بود که اتفاقی به کره زمین می‌آید و قصد دارد تا همانند خیلی از کارتون‌هایی که دیدیم، مادرش را پیدا کند، اما به گیر برونکای ظالم می‌افتد و در هر داستان، ماجرای جذابی خلق می‌شود. مسافر کوچولو در سفر به زمین، با ظلم و خشونت مواجه نمی‌شود. ماجراهای شاهزاده کوچولو که درواقع اقتباسی است برای ساخت این کارتون زیبا که خیلی‌ها با آن خاطرات جالبی دارند. در این کارتون، دختری را مشاهده می‌کنیم که با موهای نارنجی و کمربندی مزین به یک ستاره کوچولو و گل سرخی زیبا در داخل یک محفظه. روایت گر ماجراهای دوست‌داشتنی برای مخاطبان کودک است. ما با ستاره‌های دنباله‌دار آشنا می‌شویم. ستاره‌هایی که یادآور سفر از دوردست‌ها به سرزمین‌های دور است. ستاره‌های دنباله‌دار، مسافر کوچولوی گردشگر قصه ما را به دوردست‌ها می‌برد تا با افراد ناشناس و غریبه صحبت کند. کارتون دوست‌داشتنی ماجراهای مسافر کوچولو از دیگر کارتون‌های خاطره‌انگیز بچه‌های دهه شصت محسوب می‌شود. این مجموعه کارتونی، بانام اصلی شاهزاده کوچولو توسط تی وی آساهی در سال ۱۹۷۸ در کشور ژاپن طراحی و پخش شد که از کتاب شازده کوچولو نوشته آنتوان اگزوپری، نویسنده شهیر فرانسوی اقتباس شده است. نیویورک‌تایمز آمریکا در سال ۲۰۰۵ مدعی شد که کتاب شاهزاده کوچولوی اگزوپری که مجموعه کارتونی آن نیز از همین کتاب ساخته شده است، یکی از پرفروش‌ترین کتاب‌های مربوط به داستان‌های علمی تخیلی قرن بیستم در فرانسه و جهان بوده است که بیش از ۱۴۰ میلیون نسخه از آن به ده‌ها زبان ترجمه و به فروش رسیده است.

(کتاب: ماجراهای شاهزاده کوچولو که کارتون مسافر کوچولو از آن اقتباس شده است)

مخاطبان کودک، در این کارتون گردشگری،‌ همانند خیلی از کارتون‌های دهه شصت، نکات آموزنده بسیاری را با مشاهده کارتون‌ها یاد می‌گیرند که این موضوع در تأثیرگذاری و نوستالژیک بودن آن‌ها مؤثر بود. در کارتون مسافر کوچولو نیز، ما با موضوعات آموزنده خوبی روبه‌رو هستیم. مسافر کوچولوی قصه ما به بچه‌ها یاد می‌دهد که چه گونه باید با افرادی که ناشناس هستند، رفتار مسالمت‌آمیزی داشته باشیم و در مسائل مختلف با آن‌ها صحبت کنیم. آن‌هم با احترام و متانت. مسافر کوچولو، به همراه دوستش که سویفتی است زندگی می‌کند. او دختر کوچولوی در گل سرخی که از بذری در فضا به وجود آمده است، زندگی می‌کند. در این مجموعه، مسافر کوچولو را دائم در حال تمیز کردن سیاره خود می‌بینیم و او تلاش دارد تا با آب دادن و نظافت، همواره سیاره زیبا و تمیزی را به رخ بینندگان کوچک این مجموعه بکشد. یکی از کارهای ارزشمند آموزنده مسافر کوچولو در سفر دورودرازش به سرزمین ما، آب دادن به گل‌ها است. گل‌ها را همواره در این ۳۹ قسمت می‌بینیم. حتی شکل‌هایی شبیه آتش‌فشان که به‌صورت کوه‌هایی عجیب‌وغریب در این مجموعه کارتونی نمایش داده شده‌اند، همواره مورد تمیز کاری مسافر کوچولو قرار می‌گیرد. مسافر کوچولو، همواره علاقه‌مند به سفر است. ستاره دنباله‌دار سرگردان، یاوری است که مسافر کوچولو را به سمت کهکشان‌های دوردست می‌برد. مسافر کوچولو در سفر زیبایش، همواره به گل سرخ قشنگش فکر می‌کند. گل سرخی که او را به یاد خاطره‌های خوب می‌اندازد؛ اما خبر ندارد که سهراب ما می‌گفت: کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ... . با مسافر کوچولو خداحافظی می‌کنیم و می‌رویم به دنبال پرین در کارتون نوستالژیک باخانمان.

باخانمان

باخانمان یا داستان پرین، دختر زیبای کارتون دیگری است که در مضمون سفر و گردش، برای ما خاطره‌انگیز بوده و یادآور زمان‌های نه‌چندان دور است. باخانمان نیز هم چون خیلی از کارتون‌های دهه شصتی، کارتونی جذاب و محصول کارخانه انیمیشن‌سازی ژاپنی‌هاست. باخانمان یا داستان پرین (به ژاپنی: ペリーヌ物語، به انگلیسی: The Story of Perrine) یک مجموعه انیمه ۵۳ قسمتی است که توسط استودیو نیپون انیمیشن ساخته شده است. پخش آن از ۱ ژانویه ۱۹۷۸ در کانال فوجی تی‌وی آغاز شد و تا ۳۱ دسامبر ۱۹۷۸ ادامه داشت. این کارتون در ایران با نام باخانمان از شبکه ۲ پخش شد. آهنگ تیتراژ از آهنگ غذاخوری تام اثر سوزان وگا گرفته شده است. پرین دختر مردی فرانسوی و مادری هندی است. پدر پرین قبل از مرگ از همسر و دخترش می‌خواهد که به زادگاهشان برگردند. با مرگ پدر، پرین و مادرش مسافرت خود را آغاز می‌کنند تا خود را به روستایی کوچک در شمال فرانسه برسانند. با مریضی مادر، پرین ناچار می‌شود همه‌چیز حتی الاغ محبوبش پاریکال را برای به‌دست آوردن پول و خرید دارو بفروشد اما مادرش سرانجام در پاریس می‌میرد. بعد از تحمل سختی‌های بسیار، پرین خود را به روستا می‌رساند و متوجه می‌شود پدربزرگش مالک پولدار کارخانه‌ای در روستا است. پرین خود را با نام اورولی معرفی می‌کند و صاحب شغلی در کارخانه می‌شود و منتظر است تا بالاخره حقیقت را به پدربزرگش بگوید... مجموعه «باخانمان» با نام اصلی «داستان پرین» یک انیمیشن ژاپنی بود که بر مبنای رمانی از هکتور مالو فرانسوی ساخته شد. این مجموعه با تمام انیمیشن‌های قبلی ژاپنی فرق می‌کرد. او اولین نوجوانی بود که دنبال مادرش نمی‌گشت، چرا که خودش با چشمان خودش مرگ مادرش را دیده و با دست‌های کوچکش پیکر آن عکاس هندی تبار را که هرگز در سوگ شوهرش سیاه را از تن به درنکرد، به خاک سپرده بود. مضمون این کارتون نیز، سفر و گذر از شهرهای مختلف قاره سبز بود که در هر قسمت ماجراهایی برای دختر کوچولوی قصه ما پیش می‌آمد و او را می‌بینیم که با صبوری و متانت، در این سفر پرفرازونشیب، به دنبال راه‌حل‌هایی برای مشکلات پیش آمده است. نام اصلی این کارتون «داستان پرین» است که بر اساس رمانی به نام «در آغوش خانواده» در سال ۱۹۷۸ ساخته شد. این کارتون در ۵۳ قسمت ۲۴ دقیقه‌ای ساخته شد که شرکت «نیپون» آن را تولید و تهیه کرد. این شرکت از تولیدکنندگان بزرگ کارتون در ژاپن است و کارتون‌هایی چون «بابا لنگ‌دراز»، «سندباد»، «بلفی و لی‌لی‌بیت» و… را تاکنون ساخته است. «هیروشی ساتیو» و «شیگئوپوشی» علاوه بر آنکه کارگردان این مجموعه کارتونی هستند، فیلم‌نامه آن را هم نوشته‌اند. از فرانسه تا ژاپن اشتباه نکنید. این کارتون اگرچه در ژاپن تولید شده، اما اصل داستان فرانسوی است. نویسنده این رمان «هکتور مالو» است. او نزدیک به ۷۰ رمان نوشته که معروف‌ترین آن رمان «بی‌خانمان» است که جایزه آکادمی فرانسه را گرفته است. داستان آن مربوط به زندگی کودکی سرراهی است که توسط مرد دوره‌گردی خریده می‌شود و با میمون‌ها و سگ‌ها گروه سیار نمایش کوچکی را تشکیل می‌دهند. بعد از مرگ پیرمرد دوره‌گرد، کودک آزاد می‌شود و بدون هدف در شهرهای مختلف می‌گردد و با ماجراهای زیادی روبه‌رو می‌شود تا به خانواده اصلی‌اش برسد. این نویسنده پس از رمان «بی‌خانمان» در سال ۱۸۹۳ در آغوش خانواده را نوشت که در ایران به نام «باخانمان» ترجمه شد. این کتاب اگرچه نتوانست موفقیت «بی‌خانمان» را کسب کند، اما از روی آن کارتون «داستان پرین» ساخته شد. کارتون پرین، گذر از دیارهای مختلف را نشان می‌دهد که پرین با مادرش و درنهایت با پاریکال، سفر خستگی‌ناپذیری را برای گفتن حقیقت به پدربزرگش آغاز می‌کند و درنهایت،‌با صبر و کوشش، به خواسته‌اش می‌رسد. سفر و گردشی که دست‌مایه این کارتون به‌یادماندنی برای کودکان دهه شصتی است، تجربه‌ها، موقعیت‌ها و شخصیت‌های گوناگونی را برای مخاطبان کودک به تصویر می‌کشد که در جذابیت داستان و پر کشش کردن آن برای ذهن مخاطب کودک و نوجوان، تأثیر زیادی دارد. برای همین، می‌توان قابلیت‌ها، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های گردشگری ایران را در قالب مجموعه‌های انیمیشنی در اختیار مخاطبان کودک در ایران و اقصی نقاط جهان قرار داد. فرصتی ممتاز که نباید فراموش شود. این تجربه را قبلا تا حدودی کارتون‌سازی کشور با ساخت مجموعه انیمیشنی جالب شکرستان، تجربه کرد که تجربه موفقی هم از آب درآمد. باید این قضیه همچنان در دستور کار فعالان صنعت سرگرمی و گردشگری کشور قرار بگیرد. مرکز پویانمایی صبا (SABA.IRIBTV.IR) که وابسته به سازمان صداوسیما است، می‌بایست به موضوع گردشگری ایران نیز در سفارش کارتون‌هایش توجه کند. حال از پرین و پاریکال، به دیدار می‌تی کومان می‌رویم. مجموعه‌ای که در سفرهای پرماجرا و جذابشان، کودکان را با اتفاقات جالب و جذابی آشنا می‌کند که روزهای جمعه را در روزگارهای نه‌چندان دور، خیلی به‌یادماندنی می‌کرد.

سفرهای میتی کومان

این علامت مخصوص مأمور مخصوص حاکم بزرگ، میتی کومان است.... احترام بگذارید. . . . . این جمله نوستالژیک کودکان دهه شصتی است که در کارتون جذاب و به‌یادماندنی سفرهای میتی کومان، بارها شنیده می‌شد. کارتون سفرهای میتی کومان، خلاقیت و باور و افسانه را باهم تلفیق می‌کرد تا در قالب یک مجموعه کارتونی با مضمون سفر و گردش، شیوه‌های برخورد یک بازرس ویژه با تبهکاران و مفسدان را به کودکان یاد بدهد. هم کارتونی گردشی محسوب می‌شود و هم این‌که مضامین آموزنده و جالبی برای مخاطبان کودک و نوجوان داشت. چنین روایت جالب و پر کشش و جذابی، کم‌تر در کارتون‌های دهه هشتاد و حتی نود، مشاهده می‌شود. کارتون جذاب میتی کومان، کارتونی بود که کارخانه کارتون‌سازی ژاپنی‌ها طراحی و تولید کرده بودند اما برخلاف خیلی از کارتون‌های دهه شصت که توسط Nippon Animation ساخته شده بود، توسط شرکت کارتون‌سازی Knack Animation طراحی شد. کسوکه موریشیتا به همراه تاکاسو میزهو، طراح انیمیشن این مجموعه بودند. کوجی موراتا و کنتارو‌هاندا، موسیقی این کارتون را بر عهده گرفتند. این کارتون در سال ۱۹۸۲ در ژاپن ساخته شد و در ۳۳ قسمت ۲۰ دقیقه‌ای آماده شد. شخصیت‌های ثابت این کارتون، بسیار جالب و دوست‌داشتنی هستند و در همه قسمت‌ها، به یکدیگر کمک می‌کنند و حس برادری و برابری بین آن‌ها مشاهده می‌شود. دوبله زیبا در کنار قصه گیرا و روایتی سفر گونه از ماجراهای یک بازرس مخصوص، دست‌مایه خلق کارتونی نوستالژیک برای ما می‌شود که حتی اگر امروز نیز دوباره بازپخش شود مخاطبان بسیاری را به سمت خود می‌کشد. این کارتون گردشگری و سفری، شخصیت‌های جذابی دارد. سگارو، زمبه، کاکرو، تسوکه و مأمور مخصوص حاکم بزرگ به نام میتی کومان به‌عنوان کاراکترهای ثابت این مجموعه کارتونی مشاهده می‌شود. مأمور مخصوص حاکم بزرگ از طرف رهبر آن سرزمین حکم دارد تا به بازرسی در شهر‌های مختلف پرداخته و روند مدیریت نمایندگان حاکم بزرگ در دیارهای مختلف را از نزدیک مشاهده و ارزیابی کند. همه این بازرسی‌ها و سفرها، به‌صورت ناشناس صورت می‌گیرد مگر زمانی که به تشخیص میتی کومان، باید اعلام عمومی شود تا همه مردم از حضور وی باخبر شوند. معمولا در این کارتون، زمانی حضور میتی کومان اعلام می‌شود که جرمی روی داده و میتی کومان تلاش دارد تا این بزه را به مردم بازگو کرده و مسئول خاطی را محاکمه کند. در این حال، علامتی را همیشه به‌عنوان سمبل حاکم بزرگ، ارائه می‌کند و آن نیز در دست، کایکوی مهربان و شمشیرزن قهار است. میتی کومان، به‌طور ناشناس و کاملا ساده به همراه دو محافظ دلیرش، تسوکه و کایکو، شهر به شهر سفر کرده و حاکمان زورگو را به‌حکم حاکم بزرگ توبیخ می‌کند. در این کارتون جذاب، شخصیتی را می‌بینیم که بسیار باهوش و مهربان است. «تسوکه»، جوانی باهوش، یکی از محافظان میتی کومان است که مهارت خاصی در شمشیرزنی دارد. در پایان هر قسمت او «علامت مأمور مخصوص حاکم بزرگ» را نشان می‌دهد. «کایکو»، محافظ مهربان و قدرتمند میتی کومان با بستن «دستمال قدرت» نیروی ویژه‌ای می‌یابد. «سگارو» پسری بازیگوش و کنجکاو است که با «زُمبه» سگ باهوش اما تنبلش در همان ابتدای داستان با این سه نفر همراه می‌شوند. زمبه درحالی‌که دیگران انتظارش را ندارند به کمک بقیه می‌آید. در طول داستان دو دختر نیز به ترتیب وارد گروه شده و در بعضی قسمت‌ها آن‌ها را همراهی می‌کنند. اگر درباره این کارتون به‌یادماندنی اطلاعات بیش‌تری بخواهیم ارائه کنیم، باید سراغ سازنده و فلسفه ساخت این اثر برویم. درواقع سفرهای میتی کومان، با نام اصلی «سفرهای کومان» یا Mitokômon یک مجموعه ژاپنی به شمار می‌رود که توسط شرکت کناک ساخته‌شده است. این شرکت مجموعه‌های «پسر شجاع» و «مسافر کوچولو» را نیز در کارنامه خود دارد که از شبکه‌های سیما بارها پخش شد. مسافر کوچولو را قبلا معرفی کردیم. داستان این مجموعه از روی زندگینامه «توکوکاوا میتسوکونی» Tokugawa Mitsukuni (۱۶۲۸-۱۷۰۱) ملقب به «میتوکومون» Manga Mitokōmon نوشته شد که یک شخصیت تاریخی مربوط به قرون‌وسطی در ژاپن بود. او از چهره‌های محبوب تاریخ ژاپن به‌حساب می‌آید، فردی شوخ‌طبع و خوش‌مشرب و یک پزشک و غذاشناس خِبره که در دوره او، به مدت ۳۰ سال حاکم شهر میتو بود و صداقت، عدالت و مورد اعتماد بودن او از طرف حاکم بزرگ، شهره عام و خاص بود. به همین دلیل حاکم بزرگ، او را برای نظارت بر کار حاکمان ولایت‌های مختلف می‌فرستاد. مردم برای او احترام ویژه‌ای قائل بودند و او را حامی و مدافع حقوق خود می‌پنداشتند و متخلفان به‌شدت از او حساب می‌بردند. شخصیت‌های تسوکه و کایکو نیز بر اساس محافظان واقعی میتی کومان، شخصیت‌پردازی شده‌اند. کارتون میتی کومان، در قالب سفر و گردشی که مأمور مخصوص حاکم بزرگ برای نظارت بر حسن اجرای کار نمایندگان وی در شهرهای مختلف دارد، شیوه منطقی و عملی برخورد با مجرمان و بزهکاران را به کودکان و نوجوانان آموزش می‌دهد. از همه مهم‌تر، در قالب این کارتون با مضمون سفر،‌ مأمور مخصوص حاکم بزرگ، در هر قسمت، با بیان چالش‌ها و بزهکاری‌های مشاهده‌شده، ضمن بیان آن‌ها به‌صورت عمومی، راه‌حل‌هایی برای جبران این مشکلات نیز ارائه می‌کند؛ مثلا می‌گوید که باید با مردم و کشاورزان مهربان بود و حقوق کارگران را سروقت پرداخت کرد و از انبار کردن غیرضروری کالاهای اساسی موزد نیاز مردم خودداری کرد و یا ظلم و ستم را نباید به زیردستان تسری داد. پیام‌های آموزنده و نکته‌های اخلاقی جالبی که مخاطبان کودک از این مجموعه کارتونی گردشگری یاد می‌گیرند، بر ارزش‌های آن می‌افزاید. میتی کومان نشان داد که چه گونه می‌توان در قالب یک روایت طنز با ساختار سفر و گردش، پیام‌های اخلاقی گوناگونی را به کودکان و نوجوانان منتقل کرد و آنان را با مسائل جدی در زندگی روزمره آشنا نمود. میتی کومان و دوستانش را تنها می‌گذاریم و به سراغ آقای ویلی فاگ می‌رویم در کارتون جذاب دور دنیا در هشتاد روز.

دور دنیا در ۸۰ روز

علاوه بر کارتون مسافر کوچولو، می‌تی کومان و باخانمان که مضامین سفر و گردش، عاملی برای خلق کارتونی جذاب و داستانی پر کشش بود، کارتون دیگری نیز سراغ داریم که به‌طورکلی،‌ مضمون داستان، سفر و گردش بود. کارتون دور دنیا در هشتاد روز، یکی از بارزترین و شاخص‌ترین کارتون‌هایی است که درباره سفر و گردش طراحی و ساخته شده است. این کارتون که توسط نویسنده سرشناس داستان‌های علمی و تخیلی به نام ژول ورن نوشته شده است،‌ نگاهی دارد به یکی از آرزوهای بشر در قرن‌های نه‌چندان دور درباره سفر به دور کره زمین در هشتاد روز. البته خیلی‌ها معتقدند که در زمان ژول ورن، سفر به دور دنیا در هشتاد روز یک کار فوق‌العاده نبوده است؛ اما به‌هرحال، این قضیه، فرصتی خوبی را برای نویسنده خوش‌فکر فرانسوی ایجاد می‌کند تا داستانی گیرا و جذاب را در مایه سفر و گردش تدارک ببیند. داستانی که اگرچه امروز یک حیرت نیست و دور دنیا را می‌شود حتی در ۸۰ ساعت طی کرد، اما هم چنان گشتن به دور دنیا و آشنا شدن با فرهنگ‌ها و دیارهای گوناگون رنگارنگ، همواره جذاب و خاطره‌انگیز برای مخاطبان است. قصه کارتون دور دنیا در هشتاد روز، مانند بینوایان و الیور تویست، بارها در سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی نیز منعکس شده و هنر هفتم نیز، روایتی سینمایی از داستان گردشگری به دور دنیا را با بازی بزرگان پرده نقره‌ای، بارها تجربه کرده است. دور دنیا در هشتاد روز با مضمونی از گردش و سفر و هیجان، برای آن دسته از مخاطبانی که علاقه‌مند هستند هم داستانی جذاب را دنبال کنند و هم با سرزمین‌های مختلف آشنا شوند، روایتی پر کشش محسوب می‌گردد. پایان داستان معلوم است. پیروزی یا شکست آقای ویلی فاگ در برابر شرطی که با دوستانش گذاشته است که آیا می‌تواند دور دنیا را ظرف هشتاد روز طی کند یا خیر. در روزگار آقای ویلی فاگ که در کارتون، شخصیت یک شیر منظم و دقیق و وقت‌شناس را با کلاهی بلند نشان می‌دهد، دور دنیا در ۸۰ روز، امری غیرقابل‌تصور بود؛ اما مستر ویلی نشان داد که می‌توان با صبوری و برنامه‌ریزی دقیق و پیروزی بر مشکلات، غیرممکن‌ها را به ممکن تبدیل کرد. این پیام مهمی بود که از کارتون دور دنیا در هشتاد روز می‌توان دریافت. این کارتون، بارها از شبکه‌های سیما پخش شده است و از آن فیلم بلند سینمایی نیز تهیه و ساخته شده است. در کارتون دور دنیا در هشتاد روز، به‌جای شخصیت‌های انسانی، از شخصیت‌پردازی با حیوانات استفاده شده است تا جذابیت تصویری کار تولید برای مخاطبان خردسال بیش‌تر باشد. گرافیک جالب و روان در کنار داستان پر کشش و مهیج آن که معمولا در کشورهای مختلف با وضعیت اقلیمی مخصوص به خود روی می‌دهد، کارتونی دوست‌داشتنی را برای کودکان نسل دیروز رقم زد که دیدنش امروز نیز خالی از لطف نیست. این کارتون اقتباسی است از اثر مشهور ژول ورن، داستان‌نویس معروف فرانسوی که مانند بینوایان ویکتور هوگو و الیور تویست چارلز دیکنز، اعتباری جهانی دارد. کارتون دور دنیا در هشتاد روز، محصول مشترک کمپانی Nippon Animation ژاپن و کمپانی BRB Internacional اسپانیا است که هر دو در زمینه ساخت مجموعه‌های کارتونی دارای اعتبار بسیار هستند. کار در اوایل دهه هشتاد میلادی طراحی و در ۲۶ قسمت عرضه شد. درباره مسائل فنی این کارتون جذاب دنیای گردشگری باید گفت که افرادی مانند Luis Ballester و Fumio Kurokawa در تولید این اثر نقش داشتند. عنوان اسپانیایی که برای این کارتون انتخاب شده بود درواقع La vuelta al mundo de Willy Fog بود که ماجراهای ویلی فاگ نام داشت. کار طراحی انیمیشن را کمپانی ژاپنی بر عهده داشت و فرآیند تدوین و تولید را کمپانی اسپانیایی انجام داد. در این کارتون تلاش شد تا مجموعه شخصیت‌ها، از حالت انسانی خارج و به‌جای آن شخصیت‌هایی از گونه‌های مختلف حیوانات جای آن را بر عهده بگیرد که گربه و شیر و فیل و روباه، از آن جمله است. جذابیت داستان را می‌توان تا حد زیادی به شخصیت‌های آن نسبت داد که همگی، حیوان هستند و در قالبی طنز و روایتی از سفر پرماجرا، لحظات شیرینی را برای مخاطبان خود خلق می‌کنند. دهکده حیوانات و پسر شجاع نیز، با آن داستان‌های جالب تا حدودی یادآور گذشته‌های نه‌چندان دور برای کودکان دهه شصتی هستند. بسیاری، کتاب دور دنیا در هشتاد روز را خوانده‌اند. چه نسخه کامل اثر و چه نسخه‌های ناقصی که امروزه در بازار برای کودکان و نوجوانان نوشته شده است تا حوصله آن‌ها در خواندن کتابی چند صد صفحه‌ای، فدای اصل اثر و روایت بی‌نظیرش نشود. دور دنیا در هشتاد روز، همان‌طور که گفته شد، در مجموعه‌های سینمایی و تلویزیونی در ایران و سراسر جهان نیز بارها به نمایش در آمده است و پرتال تخصصی کجارو می‌کوشد تا در روزهای آینده، فیلم‌های تاریخ سینما که با مضمون سفر، گردش و تفریح در دهه‌های اخیر طراحی و تولید شده است را مرور کند. به‌هرحال همان‌طور که گفته شد، کتاب داستان دور دنیا در ۸۰ روز یکی از معروف‌ترین رمان‌های نویسنده مشهور فرانسوی، ژول ورن (Jules Verne)، است. داستان از انگلستان آغاز می‌شود و با آقای فاگ (Fogg) که یک مرد منظم و دقیق است آشنا می‌شویم. شخصیت دوست‌داشتنی و مؤدب قصه ما یعنی آقای فاگ که هرروز عصر به شورای شهر لندن می‌رود، در یکی از این روزها با یک هم‌بازی آشنا می‌شود و در مورد اینکه آیا ممکن است که در طی ۸۰ روز دور دنیا را گشت و به مبدأ برگشت، بحث می‌کند. به عقیده‌ی او، این کار شدنی است و این سرآغازی است برای ماجراجویی‌هایی که ما در کتاب و کارتون آن دنبال خواهیم کرد. در داستان، آقای فاگ و همراهانش از شهرهای متفاوتی در دنیا عبور می‌کنند، از بمبئی و کلکته در هند گرفته تا هنگ‌کنگ، سن فرانسیسکو و نیویورک تا اینکه درنهایت به شهر لیورپول در انگلستان می‌رسند و درنهایت ایشان می‌تواند دور دنیا را در هشتاد روز طی کند و شرط را از دوستانش که معتقد بودند این کار شدنی نیست، می‌برد. اگر این سفر پرفرازونشیب و جذاب را فراموش کردید و دوست دارید دوباره این سفر پرماجرا را تماشا کنید، سری به اینترنت بزنید و نسخه‌های اصلی و دوبله فارسی آن را در یوتیوب و آپارات دانلود و یا آنلاین ببینید. شاید کارتونی با مضمون دور ایران در ۱۰۰۱ شب نیز بتواند معرف اقلیم رنگارنگ چهارفصل زیبای کشورمان باشد و برای کودکان مردم جهان، مفاهیم واقعی زندگی اقوام بزرگ ایران را نشان دهد. موضوعی که به نظر می‌رسد با توجه به موفقیت‌های کارتون‌هایی با موضوع گردشگری و سفر، بتواند تجربه موفق دیگری را خلق کند و ایران را به دنیا بار دیگر بشناساند. تیتراژ کارتون دور دنیا در ۸۰ روز موسیقی متن زیبایی داشت که در ادامه می‌خوانیم: دور دنیا برای تو جست‌وجو کردم... من سفر کردم وقتی‌که همه امید‌ها برای رسیدن به میعادگاه صرف شد.

Around the world I've searched for you I traveled on when hope was gone to keep a rendezvous I knew somewhere, sometime, somehow You'd look at me and I would see that smile you're smiling now

It might have been in county down Or in New York, in gay Paris or even London Town No more will I go all around the world For I have found my world in you

It might have been in county down Or in New York, in gay Paris or even London Town No more will I go all around the world

با آقای ویلی فاگ خداحافظی می‌کنیم و به سمت دختری می‌رویم به نام نل که همچنان شهرها و فرسنگ‌ها را طی می‌کند تا به مادرش برسد.

دختری به نام نل

کارتون دختری به نام نل تا حدودی یادآور بینوایان و الیورت تویست و حتی پرین در باخانمان است. همه در جست‌وجوی یک ازدست‌داده طی طریق کرده و فراز و نشیب‌های زیادی را در سرمای طاقت‌فرسای اروپا و هم‌چنین سختی‌هایی که در مسیر طولانی به جان می‌خرند،‌ مواجه می‌شوند. فراز و نشیب‌هایی که در قالب داستانی کارتونی با مضمون سفر و گردش، لحظات جالبی را در یک کارتون نوستالژیک برای کودکان دهه شصتی خلق می‌کند. دختری به نام نل،‌ با دوبله زیبایی همراه شده بود و به همین خاطر، برای زمانی که شبکه‌های تلویزیونی مثل امروز نبود و وقت کودکان و نوجوانان با Ipad و iPhone و اینستاگرام صرف نمی‌شد، داستان و لحظاتی خاطره‌انگیز را به وجود می‌آورد. نل و پدربزرگش آقای ترنت، به خاطر بدهی‌های پدربزرگ، متواری و سرگردان شده‌اند و چون جایی را برای در امان ماندن از دست طلبکارشان ندارند به‌ناچار مجبور به فرار و ترک شهرشان می‌شوند. شبکه تلویزیونی پویا، درباره این کارتون می‌نویسد: «دختری به نام نل» با نام انگلیسی Wandering Girl Nell یک مجموعۀ انیمیشن تلویزیونی است که بر اساس رُمانی به نام «مغازه‌ی عتیقه‌فروشی» The Old Curiosity Shop ساخته شده ‌است. این کتاب توسط نویسنده توانا و مشهور، چارلز دیکنز، در ۱۸۴۰ نوشته شده بود. نویسنده آثار معروفی چون: الیور تویست، آرزوهای بزرگ، دیوید کاپرفیلد و... نل، دختر مهربان و خوش‌قلبی است که به ذات پاک انسان باور دارد و معتقد است همه انسان‌ها قلبا پاک‌اند؛ بنابراین به همه خوبی می‌کند و در همه انسان‌ها نیز خوبی را جستجو می‌کند. همین امر باعث می‌شود اطرافیان مجذوب خوبی او شوند. در اوایل قرن ۱۹، آقای ترنت یک مغازه ی عتیقه‌فروشی در لندن داشت و در آن مشغول به کار بود، نوهی او نل نیز به او در کارها کمک می‌کرد. پسری به نام کیت هم در این مغازه شاگردی می‌کرد که به‌تازگی به این شغل روی آورده بود. در این میان فرد پولدار و طمع‌کاری وجود داشت به نام کیلپ Quilp که به‌قصد مالک شدن تمامی مغازه‌های لندن از هر حقه و کلکی استفاده می‌کرد. او مبلغ زیادی را به ترنت قرض داده و مهلتی برای بازپرداخت آن مقرر کرده بود و بنا شده بود در صورت عدم پرداخت، ترنت سند مغازه را به نام کیلپ امضا کند. کیلپ می‌دانست که ترنت قادر به بازگرداندن پول در موعد مقرر نخواهد بود؛ اما ترنت که نمی‌خواست مغازه ی خود را برای همیشه از دست بدهد تصمیم گرفت همراه با نوه‌اش از آنجا فرار کند تا زمانی که بتواند بدهی خود را تسویه کند. سال‌ها قبل پدر نل بر اثر یک بیماری ناشناخته از دنیا رفت و پدربزرگ، رزا، عروس خود را مقصر مرگ پسرش خواند. رزا از ناراحتیِ این موضوع، آنجا را برای همیشه ترک گفت و به مکان دوری رفت. او می‌خواست فرزندان خود ماریو و نل را همراه خود ببرد اما چون در آن زمان نل خیلی کوچک بود پدربزرگ اجازه نداد تا نل همراه او برود و کودک را پیش خود نگه داشت. بعدها نل از روستاییانی که در مجاورت آنجا زندگی می‌کردند شنید که مادرش به‌جای دوری به نام «پارادایز» رفته است؛ بنابراین هنگامی‌که آن دو مجبور به ترک خانه و مغازه‌ی خود شدند نل پیشنهاد داد که به نزد مادرش در پارادایز بروند و پدربزرگ هم قبول کرد، چون چاره‌ای جز این نداشت. تنها چیزهایی که با خود برداشتند یک جعبه‌ی موزیکال جواهر بود که از مادر نل به یادگار مانده بود و تیلو گربه‌ی کوچک نل. این کارتون در سال ۱۹۷۹ میلادی توسط ژاپنی‌ها ساخته شد و سال‌ها بعد در ایران دوبله و پخش شد. کارتون زیبای نل، در سرزمین ایرلند شمالی می‌گذرد و ما را با فرهنگ‌ها و پوشش‌های مختلف آشنا می‌کند. سفری که جذاب و پر از خنده‌ها و گریه‌های فراوان است.

آن چه از کارتون‌های دهه شصت یاد گرفتیم

از کارتون‌هایی که با مضمون سفر و تفریح در دهه نوستالژیک شصت مشاهده کردیم، نکات زیر را می‌توان یاد گرفت: ۱- سفر و تفریح، مضمونی جذاب و جالب است که می‌تواند زمینه خلق داستان‌های به‌یادماندنی را برای کودکان فراهم کند. ۲-  تنوع شخصیت‌هایی که در داستان‌هایی با موضوع سفر و گردش مشاهده می‌کنیم، بر جذابیت اثر می‌افزاید. این عامل سبب می‌شود تا همواره هر بخش از داستان، برای مخاطبان جذاب و پرکشش باشد و خسته کننده نشود. چراکه هر داستان، در یک شهر با آدم‌های مختلف و موضوع خاص خود را تشکیل می‌دهد. ۳- کارتون‌هایی با مضمون گردشگری، فرصتی ایده‌آل برای شناختن فرهنگ و هنر و سبک زندگی مردمان دیار‌های مختلف است. از می‌تی کومان که ما را با سبک زندگی کشاورزی مردمان شرق دور آشنا می‌کرد تا کارتون باخانمان و حتی دور دنیا در ۸۰ روز که ما را می‌برد به قاره اروپا و آمریکای شمالی و آفریقا. همه این‌ها، فرصت‌های کسب اطلاعات درباره ملت‌های مختلف و فرهنگ‌های گوناگون است. موضوعی که در کارتون‌های بزن‌بکش و نینجایی و فضایی که این روزها مد شده است، متأسفانه نمی‌توان مشاهده کرد. ۴-  یکی از موضوعات جالبی که در کارتون‌های دهه شصت با موضوع گردش مشاهده شد، حس مهربانی،‌کمک و همیاری شخصیت‌های داستان در روال قضیه است. ما می‌بینیم که چه گونه دوستان می‌تی کومان، ‌وی را در این سفر پرفرازونشیب یاری می‌کنند یا لوسی می و فلوم در مهاجران و خانواده دکتر ارنست، در قالب خانواده، کمک و همیار دیگران می‌شوند. ‌هاک را می‌بینیم که با یک کرجی کوچک در کنار جیمی سیاه‌پوست، به مبارزه با نژادپرستی در عرض رودخانه می‌سی سی پی می‌رود. ۵- کارتون‌های گردشگری دهه شصت، صبر و متانت و تحمل سختی و یافتن راه‌حل برای مشکلات پیش‌آمده را به تصویر می‌کشد. موضوعی که یک پیام آموزنده به مخاطبان کودک است و باید به آن توجه داشت و آن را در کارتون‌های بومی خود نیز به تصویر کشید. کودکان باید یاد بگیرند که در برخورد با مسائل صبوری کنند و هم چون ای‌کی‌یو سان، با صبوری، راه‌حل پیدا کنند و اهل مشورت بشوند. همه این‌ها پیام‌های آموزنده از چنین کارتون‌هایی است که کودکان آن را در قالب شخصیت‌های کارتونی فرامی‌گیرند. ۶- کارتون‌های سفری دهه شصت به طراحان و برنامه ریزان صنعت گردشگری کشورمان،‌ یک پیام آشکار دارد و آن این‌که تلاش کنند تا قابلیت‌ها، ظرفیت‌ها، جذابیت‌های گردشگری در ایران پهناور و بکر را در فرم کارتون و در روایت یک داستان گیرا و جذاب برای کودکان و حتی بزرگ‌سالان، به تصویر بکشند. قدرت کارتون در دنیای امروزی، کم‌تر از رسانه‌های دیگر نیست و پتانسیل گردشگری کشور را باید در این قاب، به‌راحتی به دنیا نشان داد. امری که با توجه به فناوری‌ها و توانمندی انیماتورهای کشورمان، غیرقابل‌تصور نیست. همان‌طور که قبلا نیز عنوان شد، در روزهای آینده درباره فیلم‌های تاریخ سینما با مضمون سفر و تفریح بیشتر خواهیم گفت. همواره دنیای گردشگری ایران و جهان را از طریق سلسله مطالب پرتال تخصصی سفر و تفریح کجارو همراهی کنید و ما را از نقطه نظرات و پیشنهادات ارزشمند خود بهره‌مند کنید. تهیه‌شده در کجارو