هواپیماهایی که از سال ۱۹۷۳ در اثر برخورد با موشک سقوط کرده‌اند

ستاد نیروهای مسلح ایران امروز اعلام کرد که «ناخواسته» یک هواپیمای اوکراینی را مورد هدف قرار داده و هر ۱۷۶ سرنشین آن کشته شده‌اند. این هواپیما که یک بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی اوکراین اینترنشنال ایرلاین بود، روز چهارشنبه، ۱۸ دی، در حومه‌ی تهران و دقایقی کوتاه پس از برخاستن از فرودگاه این شهر دچار سانحه شد. زمان وقوع حادثه‌ی مذکور تنها ساعاتی پس از آن بود که چند موشک از طرف ایران به‌سمت نیروهای آمریکایی در عراق شلیک شد.

_{عکس از عابدین طاهر کناره / EPA}

هواپیمای مذکور در مسیر شهر کیف، پایتخت اوکراین، حامل ۱۷۶ مسافر و ۹ خدمه از کشورهای مختلف شهروندانی از ایران، کانادا و اوکراین در حال پرواز بود. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، در بیانیه‌ای که در توئیتر منتشر شد، نوشت که ایران «به‌خاطر این اشتباه فاجعه‌بار، عمیقا متاسف است». بیانیه‌ی ستاد کل نیروهای مسلح ایران را درباره‌ی این حادثه در این مقاله از کجارو بخوانید.

پیش‌ از این، بریتانیا و کانادا گفته بودند که اطلاعاتی در اختیار دارند مبنی بر اینکه هواپیمای پی‌اس ۷۵۲ که بیشتر سرنشینان آن را ایرانیان دارای دو تابعیت تشکیل می‌دادند، توسط یک موشک ایرانی مورد اصابت قرار گرفته است.

آنچه در ادامه می‌آید، مروری سریع بر هواپیماهای دیگری است که طی چهار دهه‌ی گذشته در اتفاقی مشابه، عامدانه یا غیرعامدانه، سرنگون شده‌اند.

اوکراین: ۲۹۸ کشته

۱۷ ژوئیه ۲۰۱۴: پرواز شماره‌ی ام‌اچ ۱۷ متعلق به شرکت مالزی ایرلاین در مسیر آمستردام به کوالالامپور توسط شورشیان شرق اوکراین مورد اصابت موشک قرار گرفت و سرنگون شد. همه ۲۸۹ سرنشین بوئینگ ۷۷۷ شامل ۱۹۳ نفر از شهروندان هلندی این پرواز کشته شدند. مقامات کیف و شورشیان جدایی‌طلب طرفدار روسیه، که بر سر به‌دست آوردن کنترل مناطق شرقی اوکراین در حال جنگ با هم بودند، یکدیگر را متهم به شلیک موشکی کردند که با پرواز مذکور برخورد کرد. در سال ۲۰۱۹، دادستان‌های هلندی از چهار مظنون در رابطه با این حمله نام بردند که شامل سه نفر از اعضای نیروهای مسلح روسیه است. مسکو همواره هرگونه دخالت در این حادثه را تکذیب کرده است.

سومالی: ۱۱ کشته

۲۳ مارس ۲۰۰۷: یک هواپیمای باری ایلیوشین II-76 متعلق به یک شرکت هواپیمایی بلاروسی مدت کوتاهی پس از برخاستن از فرودگاه شهر موگادیشو، پایتخت سومالی، توسط یک موشک مورد اصابت قرار گرفت و ۱۱ سرنشین آن کشته شدند. این هواپیما در حال انتقال مهندسان و تکنسین‌های بلاروسی به این کشور بود که برای تعمیر هواپیمای دیگری به آن کشور سفر کرده بودند. هواپیمای دیگر نیز در اتفاق مشابهی که دو هفته پیش از آن روی داد، توسط موشک دیگری سرنگون شده بود.

دریای سیاه: ۷۸ کشته

۴ اکتبر ۲۰۰۱: ۷۸ نفر که بیشتر آن‌ها را مسافرانی از اسرائیل غاصب تشکیل می‌دادند، در پرواز سیبیر توپولوف ۱۵۴ روسی از فلسطین اشغالی به مقصد نووسیبیرسک، در میانه‌ی راه و در بالای دریای سیاه منفجر شدند. این حادثه در فاصله‌ی کمتر از ۳۰۰ کیلومتری از ساحل کریمه رخ داد. یک هفته پس از آن، کیف اقرار کرد که این فاجعه به‌خاطر شلیک تصادفی یک موشک اوکراینی رخ داده است.

ایران: ۲۹۰ کشته

۳ ژوئیه ۱۹۸۸: یک ایرباس A-300 متعلق به ایران ایر، در حال پرواز از بندر عباس به دبی، مدت کوتاهی پس از برخاستن از فرودگاه مورد اصابت دو موشک از طرف ناو یواس‌اس وینسنس که در حال گشت‌زنی در تنگه‌ی هرمز بود، قرار گرفت و در آب‌های خلیج فارس سقوط کرد. ۲۹۰ سرنشین این هواپیما شامل ۶۶ کودک، همگی، کشته شدند.

در دیوان بین‌المللی دادگستری، ایالات متحده‌ی آمریکا محکوم به پرداخت مبلغ ۱۰۱٫۸ میلیون دلار به‌عنوان غرامت به بازماندگان این ماجرا شد. آمریکا مسئولیت قانونی این تراژدی را نپذیرفت و حاضر به عذرخواهی رسمی از ایران نشد. بعدها، آمریکا به‌پاس خدمات ارزنده‌ی ویل سی راجرز، کاپیتان ناو یواس‌اس وینسنس و فرمانده‌ی این عملیات، مدال افتخار به وی اعطا کرد.

ساخالین، روسیه: ۲۶۹ کشته

۱ سپتامبر ۱۹۸۳: یک بوئینگ ۷۴۷ کره‌ی جنوبی متعلق به کره ایرلاین توسط جنگنده‌های شوروی در آسمان جزیره‌ی ساخالین مورد اصابت موشک قرار گرفت. این اتفاق پس از انحراف هواپیما از مسیر اصلی خود و ورود به قلمروی شوروی روی داد و در نتیجه، ۲۶۹ مسافر و خدمه‌ی آن کشته شدند. مسئولان شوروی پنج روز بعد اعلام کردند که آن‌ها پرواز شماره‌ی KAL007 کره‌ی جنوبی را با شلیک موشک ساقط کرده‌اند. آن‌ها این هواپیما را متهم به جاسوسی کردند. جعبه‌ی سیاه این هواپیما هیچ‌وقت پیدا نشد. روایت‌های متعددی از این سقوط تعریف می‌شود.

ایتالیا: ۸۱ کشته

۲۷ ژوئن ۱۹۸۰: طی سقوط پرواز 870 شرکت هواپیمایی Itavia که با نام فاجعه‌ی هوایی اوستیکا معروف است، هر ۸۱ سرنشین هواپیما کشته شدند. این حادثه منجر به آن شد که چندین تئوری توطئه در کشور ایتالیا شکل بگیرد و منتشر شود. این هواپیما در حال انجام آخرین مرحله از پرواز همیشگی خود از بولونیای ایتالیا به‌سمت پالرمو در جزیره‌ی سیسیل بود که ناگهان در دریای تیرنی در نزدیکی جزیره‌ی کوچکی به نام اوستیکا فرو رفت و غرق شد.

در سال ۲۰۱۳، دادگاه عالی ایتالیا به دولت این کشور دستور داد تا به خانواده‌ی برخی از قربانیان حادثه‌ی مذکور غرامت پرداخت کند و به این ترتیب، به‌طور تلویحی رایج‌ترین تئوری توطئه درباره‌ی این حادثه را تایید کرد؛ ایتالیایی‌ها معتقد بودند که موشکی که توسط یک هواپیمای جنگی شلیک شده است، به هواپیمای دو موتوره‌ی مکدانل داگلاس DC-9 برخورد کرده است. دادگاه هیچ اشاره‌ای به مبدا‌ این موشک نکرد.

زیمبابوه: بیش از ۱۰۰ کشته

۳ سپتامبر ۱۹۷۸ و ۱۲ فوریه ۱۹۷۹: طی دو واقعه‌ی سریالی، نیروهای شورشی در منطقه‌ای که آن زمان رودزیا و اکنون، زیمبابوه نامیده می‌شود، دو هواپیما را تنها پس از پنج دقیقه پس از برخاستن از کاریبا سرنگون کردند. هر دو هواپیما ظاهرا مورد اصابت موشک‌های استرلای ساخت اتحاد جماهیر شوروی قرار گرفتند که از فناوری حرارت‌جو استفاده می‌کردند. روی‌هم‌رفته، بیش از ۱۰۰ نفر در هر دو حادثه کشته شدند.

شبه‌جزیره‌ی سینا: ۱۰۸ کشته

۲۱ فوریه ۱۹۷۳: یک هواپیمای بوئینگ ۷۲۷ متعلق‌به شرکت هواپیمایی لیبی عرب ایرلاین در حین پرواز از طرابلس به قاهره توسط جت‌های جنگنده‌ی نیروهای اشغالگر اسرائیل بر فراز صحرای سینا ساقط شد. هر ۱۱۲ سرنشین آن، به‌استثنای چهار نفر، کشته شدند. نیروی هوایی اسرائیل غاصب زمانی در پرواز این هواپیما مداخله کرد که هواپیمای بوئینگ را در حال پرواز در بالای سایت‌های نظامی خود در صحرای سینا مشاهده کرد. این صحرا در آن زمان تحت اشغال نیروهای متجاوز اسرائیلی قرار داشت. مقامات اسرائیلی گفتند جنگنده‌ها زمانی به‌سمت این هواپیما آتش گشودند که هواپیمای مذکور به هشدارهای آن‌ها اعتنا نکرد و از فرودآمدن سر باز زد.

عکس کاور از آرش خاموشی؛ نیویورک تایمز