مجسمه فردوسی ؛ از کمال المک تا ابوالحسن خان صدیقی

آزاده یوسف نژاد
آزاده یوسف نژاد چهار شنبه، ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۸ ساعت ۱۶:۰۰
مجسمه فردوسی ؛ از کمال المک تا ابوالحسن خان صدیقی

مجسمه فردوسی، شاعر بلند آوازه ایران، که در میدان فردوسی قرار دارد برخلاف تصور همگان که کار غربی‌هاست به دست توانمند شادروان ابوالحسن صدیقی ساخته شده است. 

کمال‌الملک نقاش بزرگ ایران آرزو داشت تصویری از فردوسی ترسیم کند، اما هر زمان دست به قلم می‌برد از تصویر کشیده شده راضی نبود و آن را در خور فردوسی نمی‌دانست. شبی کمال‌الملک به خواب بود، در عالم خواب فردوسی را دید که از کنار پنجره‌ی اتاق به او می‌نگرد، چون بیدار شد همان منظره را ترسیم کرد. ارباب هنر اعتقاد دارند این تصویر رویایی، نزدیک‌ترین صورت به فردوسی است، چه به‌قول اسماعیل آشتیانی :

چشم کمال‌الملک همچون عدسی دوربین عکاسی، هرچه را می‌دید در ذهن استاد تصویر می‌کرد، همین تصویر سرمایه‌ی اصلی ساخت مجسمه‌های فردوسی شد.

کمال الملک

فردوسی

استاد باستانی پاریزی این نقاشی را در کتاب "شاهنامه آخرش خوش است" چاپ کرده است. تندیس‌های میدان فردوسی و میدان فردوسی رم از روی همان نقاشی ساخته شده است و تفاوت چندانی با آن ندارد.

مجسمه فردوسی و ابوالحسن خان صدیقی

مجسمه‌ی فردوسی شاعر بلندآوازه‌ی ایران که در میدان فردوسی قرار دارد برخلاف تصور همگان که کار غربی‌هاست، به‌دست توانمند شادروان ابوالحسن صدیقی ساخته شده است.

او از شاگردان کمال‌المک بود که در انداختن رنگ به جان بوم و خلق تصاویر بدیع ذوق بی‌شمار داشت. ذوق و ذکاوت ابوالحسن خان و تبحرش در کار رنگ و بوم به‌اندازه‌ای بود که کمال‌الملک گاه‌به‌گاه وی را البته از روی مزاح "ابوالحسن خان رقیب" می‌نامید.

چیره‌گی و گرایش درونی او به مجسمه‌سازی به‌گونه‌ای بود که پس از ساخت مجسمه سنگی "ونوس میلو" هنگامی که به‌همراه استاد خود به کاخ پادشاه قجر می‌رود، احمد‌شاه نمی‌تواند «زبان به تحسین باز نکند و دست‌گشاده از آستین بیرون نیاورد و او را به ۵۰ تومان آن روزگار و مقرری به قرار ماهی ۲۰ تومان میهمان نکند!»

ابوالحسن خان صدیقی

ابوالحسن خان صدیقی

استاد صدیقی از سال ۱۳۳۹ برای کسب مهارت در مجسمه‌سازی به ایتالیا سفر کرد. او یکی از بنیان‌گذاران دانشکده‌ی هنرهای زیبا بود. در سال ۱۲۷۳ در تهران متولد و در سن ۱۰۱ سالگی نیز در زادگاهش درگذشت.

در سال ۱۳۴۷ انجمن آثار ملی تصمیم به ساخت نماد فردوسی برای همین میدان گرفت. صدیقی طرح اولیه‌ای با ملحقات فراوانی ارائه داد که بنا به هزینه‌ها و مشکلات مالی رد شد و طرح فعلی تایید شد. سنگ مرمری که مجسمه از آن تراشیده شده از نایاب‌ترین سنگ‌ها است. این سنگ به نام "کاراکار" و از معدنی در کوه‌های شمال ایتالیا استخراج شده است. تراش پیکره تا سال ۱۳۵۱ طول کشید و پس از آن از بندر جنوا تا خرمشهر حمل و در نهایت این مجسمه‌ی ۵/۶ تنی در پاییز همان سال در میدان فردوسی نصب شد. در این پیکره فردوسی در بالای صخره‌ای قرار گرفته است که نماد قله قاف است و در پایین پای او "زال" به‌شکل یک کودک دیده می‌شود و در کنارش حجم تراش‌نخورده‌ای از عقاب قرار دارد که نماد سیمرغ است.

ابوالحسن صدیقی شش پیکره از فردوسی ساخت که دو اثر در خارج از ایران قرار دارد، دو اثر در مشهد و تهران (میدان فردوسی) و دو اثر دیگر که در وزارت پیشه و هنر در جابه‌جایی و به دست کارکنان خرد شد و اثر دیگر در سال ۱۳۱۴ گم شد و پیگیری‌ها برای یافتن آن نتیجه نداد.

مجسمه‌ی سعدی (در شیراز)؛ ابوعلی سینا (در دانشگاه همدان)؛ خیام (شمال پارک لاله)؛ امیر‌کبیر (در مدرسه دارالفنون)؛ یعقوب لیث؛  نادر شاه و مجسمه‌ی فردوسی در مشهد و رم از آثار این هنرمند بزرگ است.

ابن سینا

این مجسمه که ۱۸۵ سانتی‌متر ارتفاع دارد و از مرمر سفید ساخته شده است، کار استاد صدیقی است که در ۲۰ ماه مه ۱۹۵۸ به رم برده شد و طی مراسمی در یکی از میدان‌های رم نصب شد.

یعقوب لیث صفاری

نادر شاه

ابوالحسن صدیقی

گوستینوس آمبروزی مجسمه‌ساز ایتالیایی با دیدن این مجسمه چنان تحت تأثیر قرار گرفت که در دفتر یادبود نوشت:

دنیا بداند، من خالق مجسمه‎ی فردوسی را میکل‎آنژ ثانی شرق شناختم. میکل آنژ بار دیگر در مشرق زمین متولد شده ‌است، این مجسمه در پارک ویلا‎بورگزه (Villa borghese) در شهر رم ایتالیا قرار دارد. ویلا‎بورگزه (Villa borghese) پارک طبیعی بزرگی در شهر رم است که شامل ساختمان‌ها، موزه‌‏ها و از جمله موزه‌‏ی گالریا بورگزه galleria borghese است.

زنده یاد علی اصغر حکمت شیرازی، در خاطرات روز سه‏‌شنبه ۱۳۲۹/۳/۳۰ مى‎نویسد:

بعد از ساعتى به منزل مراجعت کردیم، در سر راه در یکى از میدان‌هاى کوچک ویلابورگز، محلّ زیبایى که به نام «فردوسى» موسوم است به «پیاتزا فردوسى» قدرى گردش کرده، تصمیم گرفتم که ان‏شاءاللّه اعتبارى براى سفارت ایران بفرستم تا مجسمه فردوسى را در آنجا نصب کنند.

فردوسی

فردوسی

فردوسی

فردوسی

اگر تمایل دارید به مشهد سفر کنید و مجسمه فردوسی را از نردیک ببینید، برای یک سفر خوب و برنامه‌ریزی شده، تور مشهد را در کجارو جستجو کرده و به‌راحتی تور مورد نظر خود را به‌راحتی از فروشنده‌های معتبر خریداری کنید.

برای داشتن برنامه‌ریزی بهتر سفر، پیشنهاد می‌کنیم فهرست کاملی از جاهای دیدنی مشهد را در کجارو ببینید و اطلاعات لازم درباره آن‌ها را به‌دست آورید.

مطالب مرتبط:

دیدگاه