روزشمار: ۲۵ مرداد؛ افتتاح رسمی كانال پاناما

ایده اولیه ایجاد یک آبراه در کشور پاناما به قرن ۱۶ باز می‌گردد و نخستین تلاش برای ایجاد این آبراه به سال ۱۸۸۰ و به رهبری فرانسوی‌ها مربوط می‌شود. پس از شکست این پروژه، پروژه نهایی توسط آمریکایی‌ها ادامه یافت و در حدود سال ۱۹۰۰ به انجام رسید تا سرانجام آبراه در سال ۱۹۱۴ برای استفاده باز شود.

کانال پاناما که در جریان یکی از بزرگ‌ترین و دشوارترین پروژه‌های مهندسی در جهان ایجاد شده است یکی از مهم‌ترین آبراه‌های جهان است. نخستین کشتی که از این آبراهه ساخت بشر عبور کرد، کشتی کریستوبال بود.

ایجاد این آبراه ۷۷ کیلومتری با دشواری‌های بسیاری همراه بود، به‌نحوی که پس از پایان کار درمجموع ۲۷۵۰۰ کارگر آمریکایی و فرانسوی جان خود را از دست داده بودند.

از زمان جنگ آمریکا و اسپانیا در سال ۱۸۹۹ میلادی، آمریکا متوجه شد به مسیر کوتاه‌تری برای اینکه کشتی‌هایش از ساحل غربی کالیفرنیا خود را به ساحل شرقی این کشور برسانند، نیاز دارد. زیرا در آن زمان کشتی‌های آمریکایی برای اینکه از ساحل غربی به ساحل شرقی و بالعکس رفت و آمد کنند ناگزیر به دور زدن قاره آمریکای جنوبی از طریق تنگه ماژلان بودند.

منطقه پاناما دارای باریک‌ترین خشکی در آمریکای مرکزی بود که ۲ قاره آمریکای شمالی و جنوبی را به یکدیگر متصل می‌کرد. در آغاز کشور کلمبیا که در آن زمان پاناما جزو خاک این کشور محسوب می‌شد از احداث کانال استقبال کرد اما در آخرین روزهای قبل از آغاز عملیات اجرایی نمایندگان مجلس کلمبیا از اینکه حاکمیت خود بر بخشی از قلمروی کشورشان را به بیگانگان واگذار کنند با طرح واشنگتن برای احداث کانال پاناما مخالفت کردند.

دولت تئودور روزولت، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا به‌طور آشکار ساکنان پاناما را به جدایی‌طلبی تشویق کرد. کشتی‌های جنگی آمریکا در ساحل مقابل شهرهای کولون و پاناما لنگر انداخته و مانع دخالت ارتش کلمبیا شدند. در روز ۳ نوامبر سال ۱۹۰۳ میلادی منطقه پاناما جدایی خود را از کلمبیا و استقلالش را اعلام کرد.

۳ روز پس از اعلام استقلال پاناما، آمریکا این کشور جدیدالتاسیس را به رسمیت شناخت و در روز ۱۸ نوامبر قرارداد احداث کانال میان ایالات متحده و پاناما امضا شد. به این ترتیب، در روز ۱۵ اوت سال ۱۹۱۴ میلادی سرانجام پس از سالها کار طاقت‌فرسا کانال پاناما به طول ۷۵ کیلومتر که اقیانوس اطلس را به اقیانوس آرام متصل می‌کرد، افتتاح شد.

مهم‌ترین عامل احداث کانال پاناما توطئه‌چینی و سیاست زورگویانه آمریکا و تئودور روزولت، رئیس‌جمهوری وقت این کشور بود. اما افتتاح این آبراهه ساخت بشر که یک شاهکار مهندسی آن زمان محسوب می شد به‌دلیل آغاز جنگ جهانی اول در اروپا در جهان آن روزگار مورد توجه قرار نگرفت.

مردم پاناما طی سال‏‌های بعد با حضور نيروهای آمريكا در منطقه مخالف بودند. از اين رو با مبارزات خود، قراردادِ حضور نيروهای آمريكا را منسوخ كردند و طی قراردادی، در سال ۱۹۷۷ میلادی قرار بر اين شد كه آمريكا تا سال ۲۰۰۰ میلادی خاک پاناما را ترک كند و در نهايت در سال ۲۰۰۰ میلادی پس از یک  قرن، خاک پاناما از قوای آمريكایی تخليه شد.

این کانال در پایین‌ترین سطح ممکن بین دامنه‌های سرزمین کوهستانی و باریکی که آمریکای شمالی و جنوبی را به هم وصل کرده، احداث شده است. ارتفاع اصلی این سرزمین از سطح دریا ۹۰ متر است. به‌طور متوسط هر کشتی طول کانال را در مدت ۸ تا ۱۰ ساعت طی می‌کند و در این مدت کارکنان کشتی‌ها می‌توانند یکی از زیباترین و مدرن‌ترین طراحی‌های مهندسی را ببینند.

قسمت‌های اصلی این کانال عبارت‌اند از: دریاچه گاتن (Gatun lake)، بریدگی گیلارد (Gaillard cut) و ۳ سد متحرک به نام‌های «میرافلورس»، «پدرو میگوئل» و «گاتن».

در کانال پاناما ۲۰۰ راهنمای ورزیده وجود دارند که این عملیات را به کمک فرماندهان کشتی‌ها رهبری می‌کنند. تعداد راهنماها بستگی به طول کشتی دارد که برای کشتی ایران بجنورد با طول ۲۲۵ متر، ۲ راهنما در نظر گرفته شده بود. همچنین در هر تردد، حدود ۲۵ نفر کارگر محلی (Mooring Men) برای باز و بسته کردن سیم‌های بکسل روی کشتی فعالیت دارند.

محدودیت‌ کشتی‌ها برای عبور از کانال 

حداکثر عرض کشتی برای عبور از کانال، ۳۰/۳۲ متر، حداکثر آبخور جهت عبور از کانال، ۰۴/۱۲ متر در آب شیرین منطقه استوایی و حداکثر طول کشتی برای عبور از کانال، ۱/۲۹۴ متر است.

نکاتی در مورد کانال پاناما

• کشتی جنگی آنکان در ۱۵ اوت ۱۹۱۴، اولین عبور را از کانال پاناما انجام داد.
• در سال ۲۰۰۴ تعداد ۱۴۰۳۵ کشتی از کانال عبور کرده‌اند که تناژ خالص آن‌ها بالغ بر ۹/۲۶۶ میلیون تن بوده است.
• کمترین حق ترانزیت توسط «ریچارد هالیبرتون» در سال ۱۹۲۸ بوده که طول کانال را با شنا طی کرده است. او برای این منظور تنها ۳۶ سنت پرداخت کرد.
• کشتی تانکر آرکو تگزاس (Arco Texas) با داشتن ۶۵ هزار و ۲۹۹ تن محموله نفتی، رکورد حمل بیشترین مقدار بار را در کانال پاناما دارد.
• بلندترین کشتی که کانال پاناما را طی کرده، کشتی «مارکونا پروسپوکتر» با طول ۲۹۹ متر و عرض ۶/۳۲ متر بوده است.
• ناو جنگی نیوجرسی، عریض‌ترین شناوری بوده که از این کانال عبور کرده است. طول این کشتی ۲/۲۹۴ و عرض آن ۹۱/۳۲ متر بوده است.
• سریع‌ترین عبور از کانال مربوط به کشتی جنگی پیگاسوس (Pegasus) است که در سال ۱۹۷۹ در مدت ۲ ساعت و ۴۱ دقیقه از کانال پاناما عبور کرده است.
• کشتی ایران بجنورد در تاریخ ۷ ژانویه ۲۰۰۶ در مدت ۱۰ ساعت از کانال پاناما عبور کرد.

در طول این کانال، مکان‌هایی جهت نشستن توریست‌ها برای تماشا به چشم می‌خورند. عبور از کانال پاناما به جهت مناظر جالب و سبک مهندسی خاص، برای هر دریانورد جذاب است. در شرایطی که راه معمولی کشتیرانی میان شهرهای نیویورک و سان فرانسیسکو ۲۲۵۰۰ کیلومتر مسافت دارد، عبور از کانال پاناما این مسافت را به ۹۵۰۰ کیلومتر کاهش می‌دهد.

در گذشته کشتی‌ها برای عبور از اقیانوس آرام به اطلس مجبور بودند آمریکای جنوبی را دور بزنند اما پس از ایجاد این کانال به‌طور مستقیم از اروپا به آمریکا و از آنجا به آسیای شرقی می‌روند. کانال پاناما در سال پذیرای عبور بیش از ۱۳۰۰۰ کشتی و ۲۰۰ میلیون تن محموله است.

در همین روز:

• وفات «قطب‌الدین رازی»؛ فیلسوف و عالم بزرگ مسلمان (۷۷۶ قمری)
• درگذشت شاعر گرانقدر ايرانی «اديب نيشابوری» (۱۳۴۴ قمری)
• آغاز جنگ یرموک بین بیزانس(روم شرقی) و عمر (خلیفهء مسلمانان). (۶۳۶ میلادی)
• پایان محاصره دوم قسطنطنیه. (۷۱۸ میلادی)
• جنگ گذر رونسس والس که رولاند در آن کشته شد. (۷۷۸ میلادی)
• ملکه تامار پادشاه گرجستان، شهر سنگی واردزیا را تقدیس کرد. (۱۱۸۵ میلادی)
• عثمانی‌ها بر پنتوس که بخشی از امپراتوری ترابوزان بود دست‌یافتند. (۱۴۶۱ میلادی)
• تولد «ناپلئون بُناپارت»؛ پادشاه كشورگشای فرانسه (۱۷۶۹ میلادی)
• روز ملی كشور اروپایی «ليختِن اشتاين» (۱۸۶۶ میلادی)
• حمله هواپيماهای آلمان نازی به انگلستان در جريان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۰ میلادی)
• عملیات سواره نظام - نیروهای متفقین در جنوب فرانسه. (۱۹۴۴ میلادی)
• تسلیم ژاپن برای پایان جنگ جهانی دوم (۱۹۴۵ میلادی)
• روز ملی و استقلال «كره جنوبی» (روز جمهوری) (۱۹۴۵ میلادی)
• روز استقلال «هند» از استعمار انگليس (۱۹۴۷ میلادی)
• روز ملی و استقلال كامل كشور آفريقایی «كنگو» از استعمار فرانسه (۱۹۶۰ میلادی)
• روز استقلال «بحرين» از انگلستان (۱۹۷۱ میلادی)
• در اثر زلزله‌ای به بزرگی ۸ ریشتر در غرب پرو ۵۱۴ تن کشته و بیش از ۱۰۰۰ نفر زخمی شدند. (۲۰۰۷ میلادی)
• روز مقدس مسيحيان و جشن عروج حضرت عيسی بن مريم (ع) به آسمان