مقبره زیگورات شهر باستانی اور؛ عراق
در اواسط هزاره‌ی سوم و پیش از میلاد مسیح، مردم بین‌النهرین شروع به ساخت بنایی بزرگ با پله‌هایی از جنس آجر پخته کردند که نامش زیگورات بود. برای آشنایی با این بنای تاریخی در ادامه با کجارو همراه باشید.
چرایی و هدف از ساخت این بنا نامعلوم است، اما گفته می‌شود آن‌ها زیگورات را به‌عنوان مکانی مقدس و عبادتگاه ساخته بودند؛ البته تنها مدرک موجود که این قضیه را اثبات می‌کند از هرودوت، مورخ یونانی نشات می‌گیرد. با این وجود، هیچ مکان مقدس یا پرستشگاهی از چندین زیگورات موجود در ایران و عراق کشف نشده است.
برخی بر این باورند که این مکان‌ها، خانه‌ی خدایان بوده و هر شهر، خدای حامی خود را داشته است. فقط کاهنانی که از اعضای قدرتمند جامعه‌ی سومری بودند، اجازه‌ی وارد شدن به زیگورات و اتاق‌های زیرزمینش را داشتند؛ همچنین این کاهنان وظیفه داشتند از خدایان مراقبت کرده و نیازهایشان را برطرف کنند.
یکی از بزرگ‌ترین و سالم‌ترین زیگورات‌های به جا مانده در بین‌النهرین، «زیگورات بزرگ اور» است که امروز در نزدیکی ناصریه، در استان ذی‌قار عراق واقع است. این ساختار چندضلعی بزرگ، ابعادی به بزرگی ۶۴ در ۴۵ متر دارد و سه تراس در سطوح مختلف پلکانی دارد که ۲۰ تا ۳۰ متر ارتفاع دارند که یک پلکان بزرگ به‌سمت هر یک از این تراس‌ها منتهی می‌شود. گفته می‌شود در بالاترین نقطه‌ی این زیگورات، معبد الهه‌ی نانا (مادر بزرگ) قرار داشته که خدای حامی شهر باستانی «اور» بوده است. متاسفانه این معبد از بین رفته است. چندین آجر آبی رنگ در اطراف این زیگورات یافت شده‌اند که باستان‌شناسان حدس می‌زنند، جزو دکوراسیون و تزیینات داخلی معبد بوده است.
این زیگورات توسط «شاه اور نامو» ساخته شد، اما قبل از پایان ساخت بزرگ‌ترین بنای عمرش از دنیا رفت. پس از مرگ او، پسرش، «شولگی»، در قرن بیست و یکم قبل از میلاد مسیح این بنا را به اتمام رساند.
تا پایان قرن ششم قبل از میلاد مسیح، این زیگورات تبدیل به مخروبه شده بود. برخلاف اهرام مصر، زیگورات‌ها از آجرهای گلی ساخته می‌شدند و با قیر یا گِل در کنار هم چیده می‌شدند. این آجرها زیر بارش‌های زمستانی مرطوب شده و در گرمای تابستان ترک می‌خوردند.
در زیگورات بزرگ شهر اور، حفره‌هایی روی آجرها و لایه‌های بیرونی معبد یافت شدند؛ احتمالا این حفره‌ها به‌منظور تبخیر آب و رطوبت از درون معبد ایجاد شده بودند. علاوه بر این ناودان‌هایی هم بر پلکان‌های زیگورات تعبیه شده بودند تا در زمستان، آب را به بیرون هدایت کنند.
این زیگورات دو بار مرمت و بازسازی شد؛ یک بار توسط پادشاه بابل نو، «نبونید» در قرن ششم قبل از میلاد مسیح که چندین ساختمان بر بالای بنای اصلی ساخت. در حالی که «اور نامو» از قیر و گل و آهک مستحکم در ساخت این زیگورات استفاده کرد، کارگران نبونید، سیمان و ملات معمولی در مرمت این بنا به کار بردند. باد و باران از آن زمان تاکنون این زیگورات را کم‌کم تخریب کردند که حالا تلی از تکه‌سنگ و خاک بر بالای آن باقی گذارده‌اند.
دومین بازسازی این بنا ۲۵۰۰ سال بعد و در دهه‌ی ۱۹۸۰ در زمان حکومت صدام حسین، رئیس‌جمهوری پیشین عراق انجام شد. او با قرار دادن لایه‌ای از آجرهای مدرن روی پلکان و نیز نمای زیگورات، سعی در حفاظت از آجرهای اصلی آن داشت. اما زمانی که عراق درگیر جنگ خلیج فارس در دهه‌ی ۹۰ شد، صدام حسین با حیله‌گری، این زیگورات را تبدیل به پایگاه نظامی خود کرد. او می‌دانست اگر جنگنده‌های «میگ» خود را در نزدیکی زیگورات پارک کند، بمب‌افکن‌های آمریکایی از ترس تخریب این مکان باستانی، آسیبی به آن‌ها نمی‌رسانند. تاکتیک او تا حدی مثمر ثمر واقع شد و صدمات اندک و ناچیزی در پی حملات نظامی به زیگورات وارد آمد. هنوز هم روی دیوارهای این زیگورات، جای صدها گلوله و شراپنل (گلوله‌ی ساچمه‌پران) باقی مانده است.
دیدگاه