چگونه از قطب نما استفاده کنیم؟

قطب‌نما یک وسیله بسیار ضروری در هنگام رفتن به کمپ‌های خارج شهر است. اگر شما در کوله پشتی خود یک قطب‌نما و یک نقشه توپوگرافی منطقه‌ای داشته باشید می‌توانید مطمئن شوید که تقریبا گم نخواهید شد.

البته نکته مهم این است که شما باید حتما روش استفاده از قطب‌نما را به‌ خوبی فرا گرفته باشید و حتی چندین بار قبل از رفتن به کمپ، جهت‌یابی را تمرین کنید. قطب‌نما با وجود کارایی بسیار دقیق و مؤثرش ساختاری بسیار ساده دارد.

یک قطب‌نمای مغناطیسی برخلاف قطب‌نمای ژیروسکوپی شامل آهن‌ربایی کوچک و سبک‌وزن است که روی سطح محوری بدون اصطکاک به صورت متوازن قرار گرفته است. این آهن‌ربا معمولا سوزن نامیده شده و یکسر آن با حرف N به معنی شمال نشانه‌گذاری شده یا با رنگی متفاوت رنگ‌آمیزی شده است.

وقتی که درب قطب‌نما را باز کنید، مشاهده می‌کنید که عقربه آن شروع به چرخش می‌کند و در جهتی می‌ایستد. در واقع این عقربه قرمز شمال مغناطیسی کره زمین را نشان می‌دهد. این نکته را باید بدانید که شمال مغناطیسی کره زمین کمی با شمال حقیقی اختلاف زاویه دارد. البته برای این که دچار مشکل نشوید بهتر است از قطب‌نماهای ژیروسکوپی که پیشرفته‌تر هستند و شمال را دقیقا نشان می‌دهند، استفاده کنید.

استفاده از قطب‌نماهای مغناطیسی در فضاهای در حال حرکتی مانند کشتی‌ها و هواپیماها می‌توانند دردسر ساز شوند، زیرا این ابزار باید در سطحی کاملا صاف مورد استفاده قرار بگیرد و ایجاد کوچک‌ترین زاویه در سطح باعث می‌شود قطب‌نما خود را با زاویه جدید منطبق ساخته و اطلاعات جدیدی نمایش دهد که شاید نادرست باشد. از این‌رو بیشتر کشتی‌ها و هواپیماها به قطب‌نماهای ژیروسکوپی مجهز هستند.

حالا می‌خواهیم به شما آموزش دهیم که چگونه با استفاده از قطب نما و نقشه، راه خود را پیدا کنید.

ابتدا نقشه‌ای را بردارید. فرض کنید شما قرار است از نقطه A به محلی در نقطه B بروید. البته برای اینکه در استفاده از این تکنیک موفق شوید باید مطمئن باشید که واقعا در نقطه A هستید. برای تشخيص موقعيت خود در محيط ابتدا بايد جهات نقشه خود را بر جهات واقعی منطبق كنيد. اين كار را می‌توانید با قرار دادن قطب‌نما روی نقشه و چرخاندن نقشه انجام دهيد.

حالا قطب‌نما را روی نقشه بگذارید طوری که لبه آن در نقطه A قرار گیرد. لبه مورد نظر، لبه‌ای است که با پیکان جهت‌نما موازی باشد. سپس نقطه B را در امتداد همان لبه قرار دهید. البته شما می‌توانستید از خود پیکان جهت‌نما یا یکی از خطوط موازی استفاده کنید ولی معمولا استفاده از لبه قطب‌نما راحت‌تر است. از همه مهم‌تر چیزی که روی نقشه کشیده می‌شود می‌تواند جزئیات مهم آن را پنهان کند.

باید دقت کنید که لبه قطب‌نما یا پیکان جهت‌نما از نقطه A تا B قرار گیرد. اگر اشتباه کنید دقیقا در خلاف نقطه مورد نظر حرکت خواهید کرد.

قطب‌نما را به صورت ثابت روی نقشه نگه دارید. در مرحله بعدی خطوط و پیکان تنظیم جهت را با خطوط نصف النهاری نقشه هم‌ راستا کنید. خطوطی از نقشه که به سمت شمال می‌روند مد نظر است.

در حالی که لبه قطب‌نما به طور دقیق از A تا B کشیده شده، محفظه قطب‌نما را طوری بچرخانید که خطوط تنظیم جهت محفظه با خطوط نصف النهاری نقشه هم‌راستا شود.

در این مرحله کاری نداشته باشید که چه اتفاقی برای سوزن قطب‌نما می‌افتد. اگر از موقعیت درست محفظه قطب‌نما مطمئن شدید، می‌توانید قطب‌نما را از روی نقشه بردارید. اکنون می‌توانید درجه محفظه را از جایی که پیکان جهت‌نما و محفظه با هم تلاقی می‌یابند بخوانید. مراقب باشید تا پیش از رسیدن به نقطه B هدف، محفظه نچرخد. 

حالا،  قطب‌نما را در دست گرفته و کاملا صاف نگهدارید تا سوزن بتواند بچرخد. آنگاه ضمن اطمینان از عدم چرخش محفظه، خود شما، به همراه دستتان و کل قطب‌نما بچرخید. آن را همچنان بگردانید تا اینکه سوزن با خطوط داخل محفظه هم ردیف شود.

اما به منظور حداکثر دقت، باید به شیوه خاصی عمل کنید. قطب‌نما را در دستتان نگه‌دارید به گونه‌ای که سوزن کاملا در امتداد پیکان تنظیم جهت باشد. سپس با دقت تمام سمتی را به عنوان هدف انتخاب کنید که پیکان جهت‌نما نشان می‌دهد. در امتداد جهت تعیین شده، به نقطه خاصی از آن منطقه که تا جای ممکن در فاصله دوری قابل رویت باشد خیره شوید. سپس به آنجا بروید.

نکته مهم

هر گاه قطب‌نما در نزدیکی اشیای آهنی یا فولادی یا منابع الکتریکی که جریان در آن جاری است قرار گرفته باشد، عقربه‌اش از جهت قطب مقداری منحرف می‌شود، که به آن انحراف مغناطیسی می‌گویند. کلاً به همراه داشتن اشیایی از جنس آهن یا انواع مشابه آن می تواند باعث اختلال در حرکت عقربه شود.

حتی وجود یک گیره کاغذ روی نقشه ممکن است مسئله ساز شود. بنابراین، هنگام استفاده از قطب‌نما باید مطمئن شویم که از اشیای انحراف‌دهنده آن، به‌طور کلی دور است. همچنین احتمال تأثیرگذاری جاذبه‌های مغناطیسی موجود در خاک نیز وجود دارد، که بسیار نادر است.

 در ادامه متن، حداقل فاصله‌ وسایل مختلف از قطب‌نما، برای این‌که قطب‌نما شمال مغناطیسی را به درستی نشان دهد را مشاهده می‌کنید:

حداقل فاصله مورد نیاز با اشیا مختلف

• خطوط برق فشار قوی = ۵۵ متر
• کامیون و اتومبیل = ۱۰ متر
• خطوط تلفن = ۱۰ متر
• ابزار الکتریکی و مکانیکی = ۲ متر
• کلاهک‌ها و اشیاء کوچک فلزی = ۲/۱ متر

آیا تابه حال مجبور به استفاده از قطب نما شده اید؟ لطفا تجربیات  خود را با ما و سایر خوانندگان محترم کجارو درمیان بگذارید.